كمر درد، یكی از شایع ترین علل مراجعه بیماران به مطب ها و كلینیك های پزشكی و بعد از سر درد دومین علت مراجعه به متخصصان مغز و اعصاب است.یك شهروند بجنوردی در این باره می گوید: من مدت زیادی از كمر درد رنج می بردم ولی با پیاده روی و شنای منظم بسیاری از مشكلاتم رفع شده است. مرجان شهریاری می افزاید: اكنون استفاده از مسكن ها و داروهای كاهنده درد كمر را با دستور پزشك كنار گذاشته و كمر دردم را با فعالیت های ورزشی ساده تسكین داده ام.علیرضا مقیمی هم عنوان می كند: با وجود رعایت دستور پزشك و استراحت مطلق هنوز هم درد كمر مرا رنج می دهد و زندگی عادی من مختل شده است.وی ادامه می دهد: به دلیل استراحت طولانی مدت در منزل به افسردگی و ناراحتی های روحی نیز دچار شده ام.
یك پزشك متخصص بیماری های مغز و اعصاب در این باره می گوید: بیش از ۸۰ درصد افراد جامعه در طول زندگی خود كمر درد را تجربه می كنند و این افراد در سنین ۳۰ تا ۵۰ سالگی بیشتر از سنین دیگر به كمر درد مبتلا می شوند و زنان و مردان به نسبت مساوی از این عارضه رنج می برند.دكتر محسن آقایی حكاك می افزاید: زندگی ماشینی، تحرك كم و ورزش نكردن در سال های اخیر شیوع كمر درد را در بین افراد جامعه افزایش داده است.به گفته وی ستون فقرات بخشی از سیستم اسكلتی بدن است كه از ۷ مهره گردن، ۱۲ مهره پشتی، ۵ مهره كمری و استخوان های خاجی و دنبالچه ای تشكیل شده است.
وی یادآور می شود: یكی از وظایف ستون فقرات، حفاظت از نخاع و ریشه های عصبی نخاعی است و ریشه های عصبی كه وظیفه انتقال پیام های عصبی را بر عهده دارند، از نخاع جدا می شوند و با عبور از سوراخ های بین مهره ای به ارگان های مختلف می روند.وی می افزاید: حد فاصل مهره ها ماده ژله مانندی به نام دیسك وجود دارد كه نقش ضربه گیر را دارد و به حفاظت و تحرك مهره ها كمك می كند.وی اظهار می دارد: قسمت تحتانی ستون فقرات در ناحیه كمر به علت این كه وزن بیشتری را تحمل می كند و تحرك زیادی دارد، در معرض بیشترین آسیب ها قرار می گیرد.به گفته وی در این ناحیه عضلات و رباط های زیادی وجود دارند كه به ستون فقرات متصلند و باعث استحكام و تسهیل حركات این ناحیه می شوند.وی تصریح می كند: به دلیل پیچیدگی ساختمان ستون فقرات كمری، تحرك بیش از اندازه، عبور ریشه های عصبی از سوراخ های بین مهره ای و ... ستون فقرات كمری یكی از مستعدترین نقاط بدن برای ایجاد درد است.دكتر حكاك با اشاره به این كه كمر دردها برحسب طول مدت به ۳ نوع حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم بندی می شوند، می گوید: به كمر دردهایی كه كمتر از ۳ هفته طول می كشند، حاد و به آن هایی كه بیش از ۱۲ هفته به طول می انجامند كمر درد مزمن اطلاق می شود.
وی كشیدگی عضلات و رباط های اطراف مهره ها را شایع ترین علت كمر درد ذكر و عنوان می كند: این كشیدگی عضلانی به دلیل وارد آمدن فشار غیر طبیعی به عضلات و ستون فقرات در ناحیه كمر در پی برداشتن بار سنگین، بد نشستن یا فعالیت های شدید عضلانی ایجاد می شود و این نوع درد به طور معمول به صورت حاد شروع و طی چند روز تا یكی دو هفته برطرف می شود. این درد محدود به ناحیه كمر است و حالت انتشاری به پاها ندارد.وی به یكی دیگر از علل كمر درد یعنی آسیب دیسك اشاره می كند و می افزاید: پارگی و بیرون زدگی دیسك های بین مهره ای هم از علل كمر درد به شمار می رود و باعث وارد آمدن فشار به ریشه های عصبی و دردهای سیاتیكی می شود كه با انتشار درد به اندام تحتانی و زیر زانوها همراه است. در این حالت گاهی احساس مور مور شدن و بی حسی در پاها ظاهر و در موارد شدیدتر منجر به ضعف عضلانی و اختلالات اسفنکتری می شود.دكتر حكاك تنگی كانال نخاعی و آرتروز ستون فقرات را شایع ترین علت كمر دردهای مزمن می داند و تصریح می كند: این نوع كمر درد در افراد مسن مشاهده می شود و درد خاصیت انتشار را به اندام تحتانی دارد و با راه رفتن و ایستادن تشدید و منجر به خواب رفتگی اندام ها می شود.به گفته وی در این شرایط برخلاف دیسك های كمری، علائم ۲ طرفه است و ضربه ها، شكستگی های مهره ای، عفونت ستون فقرات ناشی از سل، تب مالت، بیماری های التهابی نظیر روماتیسم و پوكی استخوان و اختلالات مادرزادی ستون فقرات نیز از جمله عواملی می باشند كه می توانند منجر به كمر درد مزمن شوند.وی عنوان می كند: مشكلات ارگان های شكمی مانند سنگ های ادراری، كیست های تخمدانی و عفونت های لگنی و رحمی گاهی باعث دردهای انتشاری به ستون فقرات می شود و در موارد وخیم تر و در افراد مبتلا به سرطان، گاهی تومور منجر به تهاجم به استخوان و اعصاب نخاعی می شود كه با دردهای شدید و شبانه همراه است.وی یادآور می شود: چاقی، استرس، وضعیت نامناسب بدن و كمر حین فعالیت های روزمره و مصرف سیگار می تواند در ایجاد و تداوم كمر درد نقش داشته باشد.وی تصریح می كند: تشخیص علل كمر درد با توجه به عوامل متعدد ایجاد كننده آن كار دشواری است و شرح حال دقیق از نحوه شروع علائم، معاینه بالینی، علائم همراه، سابقه فامیلی، عوامل تشدید كننده و بهبود دهنده و محل و شدت درد می تواند به افتراق تشخیص كمك كند.وی اظهار می دارد: در بررسی های تكمیلی، انجام تست های پاراكلینیك براساس نظر پزشك برای تعیین و تأیید تشخیص به كار می رود. عكس های ساده، MRI، نوار عصب عضله، اسكن استخوان، سونوگرافی و تست های خونی هر كدام در شرایط خاصی كمك كننده اند و MRI با توجه به كیفیت و وضوح تصویر و نمای سه بعدی، بیشترین و مؤثرترین نقش را در تشخیص مشكلات كمری دارد.
دكتر حكاك می گوید: بیشتر كمر دردها بدون مداخله جراحی درمان می شوند و درمان های طبی و نگه دارنده منجر به بهبود كامل آن ها بدون عوارض خاص می شوند و در صورت بهبود نیافتن كمر درد پس از ۷۲ ساعت با اقدامات اولیه و مصرف مسكن های معمولی، مراجعه به پزشك متخصص برای بررسی های تكمیلی توصیه می شود.وی می افزاید: ماساژ و كمپرس سرما و گرما گاهی به تسكین درد كمك می كند و استراحت در بستر به مدت چند روز به ویژه در دیسك های حاد كمری می تواند به كاهش درد و رفع علائم تا حد زیادی كمك كند.وی تصریح می كند: استراحت طولانی مدت، به دلیل ایجاد عوارضی چون افسردگی، كاهش توان عضلانی و تضعیف عضلات كمر توصیه نمی شود و بهترین وضعیت برای استراحت در بستر، حالتی است كه بیمار به یك طرف دراز می كشد و بالش نرم و كوتاهی بین زانوهایش قرار می دهد البته خوابیدن به پشت و استفاده از بالش كوتاه زیر زانوها نیز وضعیت مناسبی است.
وی ورزش و تقویت عضلات كمر و شكم را مؤثرترین روش در برگشت علائم و كاهش موارد بازگشت كمر درد می داند و عنوان می كند: ورزش های كششی عضلات كمر كه در حالت خوابیده به شكم یا پشت انجام می شود، شنا، پیاده روی و یوگا از جمله فعالیت هایی می باشند كه در درمان كمر درد به كار می روند.
وی تأكید می كند: تشدید علائم به دنبال شروع فعالیت های ورزشی، موقتی و كم اهمیت است ولی در صورت تشدید قابل توجه درد یا تداوم علائم با شروع فعالیت های ورزشی، مشاوره با پزشك یا فیزیوتراپ برای تصمیم گیری درباره ادامه یا قطع ورزش توصیه می شود.
وی اعلام می كند: داروهای مسكن ساده، ضد التهاب و شل كننده در برطرف كردن دردهای خفیف تا متوسط، كم كردن التهاب، سفتی و تورم كمر مؤثرند ولی از مسكن های مخدر به علت خطر وابستگی و ایجاد تداوم درد به ویژه در كمر دردهای مزمن نباید استفاده كرد.دكتر حكاك می گوید: بیمارانی كه با روش های مذکور به نتیجه مطلوب نمی رسند می توانند از راه طب سوزنی، تزریق استروئیدهای موضعی و بی حس كننده ها، اولتراسوند و تحریك الكتریكی عصب از طریق پوست به تسكین درد كمر خود كمك كنند.وی می افزاید: با توجه به این كه روش های جراحی و تهاجمی همواره موفقیت آمیز نیستند و ممكن است با عوارض دائمی همراه شوند، جراحی در بیشتر موارد به عنوان آخرین راه درمانی در نظر گرفته می شود.وی با بیان این كه رعایت نكات اصولی در زندگی روزمره می تواند در كم كردن شیوع كمر درد و بهبود آن تأثیر به سزایی داشته باشد، عنوان می كند: قبل از انجام فعالیت های ورزشی و كارهای سنگین، به طور حتم حركات كششی را انجام دهید و برای خوابیدن از تشك های سفت استفاده و از خوابیدن روی تشك نرم و فنردار پرهیز كنید.
از كفش های راحت با پاشنه كوتاه استفاده كنید و موقع نشستن، ایستادن و برداشتن اشیاء حالت خمیده نداشته باشید چون هر چه انحنای ستون فقرات كمتر باشد تحمل فشار برای كمر راحت تر است.وی یادآور می شود: از برداشتن اشیای سنگین خودداری كنید و در شرایطی كه مجبور به انجام آن می باشید بهتر است بنشینید و زانوها را به شكم نزدیك و تا جایی كه امكان دارد اشیا را به بدن نزدیك و سپس آن را بلند كنید و هنگام بلند كردن اشیا به هیچ وجه به طرفین نچرخید.وی توصیه می كند: از نشستن طولانی مدت در یك موقعیت ثابت پرهیز كنید و هر نیم ساعت یك بار در محل كار خود راه بروید و ورزش های كششی انجام دهید. اگر مجبورید مدت طولانی روی صندلی بنشینید، بهتر است پاهای خود را روی یك تخته چوبی قرار دهید و از یك بالش كوچك در ناحیه پشت كمر استفاده كنید.وی اظهار می دارد: هنگام ایستادن طولانی مدت باید لاله گوش، شانه ها و ران ها در یك راستا قرار بگیرند. از غوز كردن پرهیز و هر چند دقیقه یك بار وزنتان را به یكی از پاها منتقل كنید.
دكتر حكاك به اهمیت رژیم غذایی برای كاهش وزن اشاره می كند و می گوید: سعی كنید بارژیم غذایی مناسب، وزنتان را كاهش دهید و از غذاهای سرشار از كلسیم، فسفر و ویتامین D برای تقویت رشد و جلوگیری از پوكی استخوان استفاده كنید.وی می افزاید: كشیدن سیگار منجر به كاهش جریان خون در ستون فقرات و آسیب و تضعیف دیسك های بین مهره ای می شود بنابراین به طور جدی از كشیدن سیگار پرهیز كنید.
وی به كودكان و دانش آموزان توصیه می كند که در صورت امکان از كیف های سبك استفاده كنند و از حمل بار و كتاب های اضافی به شدت خودداری و سعی كنند از كوله پشتی هایی استفاده كنند كه فشار را به صورت ۲ طرفه و قرینه به ستون فقرات منتقل می کنند.