والدین هوشیار، فرزندان کامیاب

قسمت دوم

نقش والدین در پیشرفت تحصیلی فرزندان

در گذشته آموزش مهارت های زندگی به كودكان برای ورود به زندگی اجتماعی توسط خانواده ها صورت می گرفت اما از زمانی كه آموزش فرزندان به عهده نهادهای آموزشی قرار گرفت، نقش والدین هم در امور آموزشی كودكان كم رنگ تر شد.
ولی امروزه با افزایش آگاهی ها، والدین می كوشند تا شرایط پیشرفت تحصیلی فرزندشان را خارج از محیط مدرسه نیز فراهم كنند.یك شهروند بجنوردی در این باره می گوید: هزینه های هنگفتی برای پیشرفت درسی فرزندانم صرف كرده ام ولی نتیجه چندانی نداشته است.محمد مهرپویا می افزاید: كاش مدرسه ها برای افزایش اطلاعات و آشنایی بیشتر والدین با نحوه آموزش صحیح و كمك به پیشرفت درسی بچه ها برنامه هایی ترتیب دهند.
مریم پورقربان هم عنوان می كند: فرزندم علاقه چندانی به درس و مدرسه ندارد و با این كه همه گونه امكانات آموزشی را در منزل برای او فراهم كرده ام روزبه روز بر بی اعتنایی او به درس و مدرسه و ناراحتی و عصبانیت ما افزوده می شود.وی اضافه می كند: به دلیل تغییر روش تدریس و آموزش در مدارس و مشغله كاری زیاد، این روزها والدین باید برای آموزش و كمك به درس های فرزندان خود، مشكلات زیادی را پشت سر بگذارند.یك كارشناس ارشد علوم اجتماعی و مشاوره در این باره می گوید: امروزه بهره گیری از آموزش های مدرسه و پیشرفت تحصیلی از اهمیت به سزایی برخوردار است و خانواده ها برای موفقیت درسی و علمی فرزندان شان بسیار تلاش و مبالغ هنگفتی به این منظور هزینه می كنند.
اعظم اكرمی می افزاید: برای پیشرفت تحصیلی صرف هزینه های هنگفت و امكانات آموزشی و سیستم های مدرن و ... كافی نیست بلكه زمینه ها و شرایط خاصی برای پیشرفت درسی فرزندان لازم است.وی به اهمیت امنیت و آرامش در محیط زندگی به عنوان اولین شرط در پیشرفت تحصیلی اشاره می كند و می گوید: محیط زندگی باید سرشار از آرامش، آسایش و امنیت باشد تا بچه ها احساس ناامنی و اضطراب نكنند. وی یادآور می شود: درس خواندن در محیط ناآرام و ناامن خانه بسیار دشوار است و والدین می توانند با فراهم كردن محیطی سرشار از آرامش، به پیشرفت تحصیلی فرزندشان كمك كنند.وی تصریح می كند: برخلاف تصور عموم، سكوت بیش از اندازه؛ نه تنها برای درس خواندن مناسب نیست بلكه آرامش فرد را هم مختل می كند و تاثیر هرچیزی اگر به طور متعادل باشد، بیشتر است.
وی انگیزه كافی را دومین شرط پیشرفت تحصیلی می داند و عنوان می كند: انگیزه در پیشرفت تحصیلی اهمیت ویژه ای دارد و وجود این شرط تمام عوامل مخل و مضر را از سر راه برمی دارد. وی اظهار می دارد: حذف عوامل مزاحم در منزل می تواند به درس خواندن دانش آموزان كمك كند زیرا خانواده های پرتنش، پر سر و صدا و پررفت و آمد موانع بسیاری برای پیشرفت تحصیلی فرزندان شان ایجاد می كنند.وی توضیح می دهد: پربودن اوقات والدین و رسیدگی نكردن به امور فرزندان مانع مهم دیگری برای پیشرفت تحصیلی است كه باید به آن توجه ویژه ای داشت.
والدین باید برای رسیدگی به امور درسی فرزندان خود برنامه های منظمی داشته باشند و بین گفته ها و نظرات معلم و والدین نباید تفاوتی وجود داشته باشد و آموزش در محیط مدرسه باید همراه و هم گام با محیط خانه و با نظارت و هم فكری مربیان و والدین صورت گیرد زیرا هماهنگ نبودن اولیا ومربیان، دانش آموزان را دچار تردید می كند.
وی یادآور می شود: والدین باید مسائلی را كه باعث كاهش انگیزه تحصیل در فرزندان شان می شود، حذف كنند و توجه داشته باشند كه تشویق به موقع، به افزایش انگیزه دانش آموزان كمك می كند.اكرمی معلم ها، محیط مدرسه و دوستان و هم كلاسی ها را نیز در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان موثر می داند و عنوان می كند: محیط مدرسه تقویت كننده اصلی انگیزه هاست و به طور حتم محیط های درسی كسل و خسته كننده و معلمان بدون نشاط نمی توانند انگیزه مناسبی برای تحصیل ایجاد كنند.وی می افزاید: هرچند استفاده از وسایل كمك آموزشی، خوب است، این وسایل باید به گونه ای انتخاب شوند كه خلاقیت و ابتكار را از دانش آموز نگیرند بلكه آن را تقویت كنند.
وی تصریح می كند: والدین باید در كنار پیشرفت تحصیلی فرزندان، احساس خلاقیت و نوآوری را نیز در آن ها رشد دهند و در این زمینه تلاش كنند.وی عنوان می كند: متاسفانه بیشتر والدین، پیشرفت تحصیلی را فقط در درس خواندن طولانی مدت می دانند ولی این روش غلط باعث خستگی و كاهش علاقه و بازدهی مناسب می شود.وی اظهار می دارد: والدین باید با برنامه ریزی دقیق و افزایش اطلاعات و آگاهی های خود، به آموزش و پیشرفت بهتر فرزندان خود كمك كنند.
وی به اهمیت برنامه های غیردرسی در پیشرفت تحصیلی اشاره می كند و می گوید: دانش آموزان در كنار درس خواندن نیاز به تفریح، ورزش، شادی، سرگرمی و بازی دارند و والدین نباید آن ها را از مطالعه كتب غیردرسی، برقراری ارتباط كنترل شده با دوستان و آشنایان و تفریح و بازی منع كنند.وی یادآور می شود: حفظ تعادل در همه كارها و برنامه ریزی و دقت نظر عامل موفقیت و پیشرفت است و نباید با سخت گیری های نابه جا باعث دور شدن از هدف اصلی و عدم موفقیت فرزندان خود شد.

عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی کودک(ادامه قسمت اول)

نقش و تأثير والدين - خصوصاً سواد آنها – بر پيشرفت تحصيلي کودکان

چند عامل مشخص که بر پيشرفت تحصيلي کودک تاثير دارد:

الف-  رشد زبان کودک با ميزان سخن گويي پدر و مادر با کودک رابطه دارد: عوامل محيطي گوناگون در سخن گويي و قدرت بين کودک تأثير دارد. کودکان خانواده هاي تحصيل کرده و تربيت شده با واژه هاي درست و سخنان شايسته سر و کار دارند و با آنها که از اين نعمت محرومند تفاوت دارند. ( پارسا،– بهار 1374، ص 59)

ب- مفيد بودن کمک والدين به پيشرفت تحصيلي فرزندان ضعيف خود از نظر درسي : برخي از والدين فرزنداني دارند که از نظر درسي متوسط و يا اندکي ضعيف هستند اگر تلاش و کوشش مستمر ولي اندک درباره اشان بعمل آيد خواهد توانست خود را همسطح ديگر شاگردان کنند ولي بعلت بي سوادي والدين و يا پايين بودن سطح تحصيلات و اطلاعات انها قادر نيستند به فرزندان خويش کمک کنند همچنين براي اينگونه والدين بسي دشوار است که فرزندان خود را از نظر درسي کنترل کنند. اغلب آنها بخود واگذاشته شده و يا در برخي از موارد با حيله هاي والدين خود را در ناداني نسبت به وضع خود نگه مي دارند. بر اين اساس سطح فرهنگي والدين و و استعداد و امکان آنها به پرداخت نسبت به کودک و کنترل سر به هواي آنان در عقب ماندگي درسي مؤثر است. (قايقي، 1373، ص 52)

ج- نگرش پدر و مادر نسبت به مدرسه: نگرش پدر و مادر نسبت به مدرسه و آينده زندگي در نگرش کودک نسبت به درس و تحقيق تأثير بسزايي دارد. پدران و مادران که درس را کاري بيهوده و اتلاف وقت تلقي مي کنند ممکن است در فرزندانشان نيز همين داوري بوجود ايد و در نتيجه براي آموختن وپيشرفت هاي تحصيلي هيچگونه کوششي به کار نبرد. (پارسا، 1371، ص 116)

د- مشارکت و همکاري والدين با کودکان در انجام تکاليف درسي : کودکان در طول سالهاي تحصيلي بايد تکاليفي در خانه انجام دهند و موقع انجام اين تکاليف دچار مشکلاتي شوند. کودکان در فرصت هاي مناسب پدر يا مادر را به کمک مي طلبند و از آنان مي خواهند که در حل مسائل به آنان کمک کنند و اگر اين همکاري والدين در آموزش کودکان با روش و درست انجام شود مفيد و مؤثر خواهد بود ولي گاهي اوقات هم ممکن است نتايج نامطلوبي به بار آورد. به عنوان مثال اگر کمک هاي والدين به صورت دائمي باشد کودک متکي شده و ممکن است احساس مسئوليت نکند و در انجام تکاليف بدون کمک والدين عاجز بماند. (جهانگرد، 1365، ص 40)

ر- پدر و مادر بايد فرهنگ کتاب خواني و مطالعه را به فرزندان بياموزند: کمک به فرزندان در انتخاب کتاب هاي خوب و متنوع با جاذبه يکي از وظايف مهم  والدين است برخي از اولياء فکري کنند وقت بچه ها تنها بايد صرف خواندن کتاب هاي درسي شود اين تصور نادرست است و والدين بايد با تشويق فرزندان به مطالعه راه دانش افزايي آنان را هموار سازند و بخشي از درآمد خانواده را صرف خريداري کتاب هاي آموزنده کنيم و عادت به مطالعه را در فرزندان بوجود آوريم.

برخي افراد براي  تأمين پوشاک فرزندانشان مبالغ زيادي خرج مي کنند اما جهت آموزش آنان حاضر نيستند هزينه اي تقبل کنند. نتيجه اين تفکر، ضعف فرهنگ کتابخواني در جامعه شده است در تنظيم اقتصاد خانواده بايد بودجه اي براي اعتلاي فکري فرزندان لحاظ گردد. (زرهاني، اسماعيلي، 1372، ص 139)

ص- نقش والدين در گرايش صحيح نسبت به آموزش: بهترين معلمان کودک والدين هستند که از آموختن پشتيباني کرده و آن را تشويق مي کنند . گرايش صحيح نسبت به آموزش ، مهمترين درسي است که کودکان مي توانند بياموزند . نقش والدين در اين يادگيري کليدي است والدين مي توانند به اين امر صورت تحقق ببخشند . مدارس مي توانند فقط آن را تصديق نموده بر آن پايه آموزش هاي بعدي را پيش ببرند به فرزندان کمک کنيم. گرايش مثبت نسبت به يادگيري داشته باشند به فرزندانتان کمک کنيد از نظر جسماني، اجتماعي عقلاني احساس رشد نمايند. (فرگوس، 1374، ص 112  و   ص113)

والدین هوشیار، فرزندان کامیاب

نگاهی به نقش والدین در موفقیت‌های تحصیلی و رفتاری فرزندان

قسمت اول

نقش و جایگاه مدرسه به‌عنوان مهمترین شاخص جهت آموزش و پرورش و موفقیت دانش‌آموزان انکار ناپذیر و حیاتی است. اما نمی‌توان جایگاه والدین و ضرورت مشارکت آنها در آموزش و پرورش و موفقیت کودکان را نیز نادیده گرفت؛ نقشی حیاتی و تأثیر‌گذار که بی‌شک بدون مشارکت والدین بخشی از اهداف آموزشی و پرورشی ناکام مانده و کودکان نیمی از آموزش‌های لازم را دریافت نمی‌کنند.

پژوهشگران دپارتمان آموزش و علوم تربیتی دانشگاه میشیگان و دپارتمان آموزش و علوم تربیتی دانشگاه جان‌هاپکینز، مواردی را به عنوان نکات کلیدی برای برقراری ارتباط بیشتر و بهتر والدین و اولیای مدرسه و والدین و کودکان ارائه کرده‌اند که با آنها آشنا می‌شویم.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد دانش‌آموزان 70درصد از زمان مفید خود را خارج از منزل و عمدتاً در مدرسه و یا در مراکز آموزشی- تفریحی می‌گذرانند که این رقم خود به تنهایی گویای اهمیت برنامه‌ریزی درست برای آموزش و پرورش دانش‌آموزان است.

یکی از نکاتی که بسیاری از پژوهشگران علوم تربیتی بر آن اتّفاق نظر دارند، آموزش بر مبنای برنامه‌ریزی صحیح و از سنّ پایین است. از طرفی بخش عمده‌ای از آموزش نیز در منزل به اجرا در می‌آید؛ به عبارتی والدین خواسته یا ناخواسته تکمیل کننده و یا مختل کننده آموزش‌های ارائه شده در مدرسه هستند، بنابراین والدین نیز به همان اندازه و یا شاید در مواردی بیشتر از اولیاء مدرسه در آموزش و پرورش کودکان دخیل هستند و این یکی از دلایل و لزوم تسلّط والدین بر مسائل درسی و لزوم ارتباط مستمر آنها با مدرسه فرزندشان است.

حضور والدین

قریب به اتفاق پژوهشگران بر این باورند که والدین نقش مهمی در روند فراگیری و آموزش و پرورش دانش‌آموزان داشته و ارتباط آنها با اولیاء مدرسه یکی از واجبات امر آموزش است، بنابراین معتقدند که:

1- عدم حضور والدین و ارتباط مستمر آنها با اولیاء مدرسه یکی از بزرگترین معضلات آموزشی و موثر‌ترین عامل جهت ایجاد اختلال در روند آموزش است.

2- پژوهش‌ها نشان می‌دهد ارتباط مستمر اولیاء دانش‌آموزان با اولیاء مدرسه اثرات مثبتی به این شرح به‌‌دنبال دارد:

الف/افزایش موفقیّت تحصیلی دانش آموزان با کسب نمرات بالا، موفقیت در آزمون‌های مختلف به ویژه آزمون‌های سنجش هوش و استعداد تحصیلی و در نهایت رشد و بالندگی شخصیّتی دانش‌آموز.

ب/علاقه به درس و مدرسه و توجّه دقیق به مسائل آموزشی- تربیتی از سوی دانش‌آموز.

ج/افزایش چشمگیر انگیزه دانش‌آموز برای فراگیری مباحث درسی و به‌دنبال آن کاهش خطر ترک تحصیل دانش آموز.

د/کاهش چشمگیر امکان روی آوردن دانش‌آموز به مواد مخدر، سیگار، قرص‌های روان گردان و ... در سن بلوغ و پس از آن.

ه/تعادل رفتار کودک و جلوگیری از بروز رفتارهای نابهنجار به ویژه بیش فعّالی در کودکان.

3- تحصیلات بالای والدین موفقیت کودک را تادو برابر افزایش می‌دهد: که اگر تحصیلات بالای والدین با ارتقاء سطح اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همراه شود (که معمولاً نیز این طور هست) احتمال موفقیت کودک تاده برابر افزایش می‌یابد.

4- به هر میزان والدین روی مسئله آموزش و پرورش فرزندشان حساسیّت بیشتری داشته باشند-حساسیّت به جا و منطقی- به همان میزان فرزند موفّق‌تری خواهند داشت.

5- ارتباط والدین با اولیاء مدرسه باید ارتباط مستمر و دوستانه باشد. این ارتباط باید در همه سطوح شامل تصمیم‌گیری در مسائل آموزشی- پرورشی، مشارکت‌های اقتصادی، فرهنگی و... جلوه‌گر شود. به عبارتی ارتباط اولیاء با مدرسه باید در حدی باشد که کودک واقعاً مدرسه را خانه دوم خود دانسته و در مدرسه احساس اطمینان و آرامش کند.

6- توقع و انتظار والدین باید به‌طور صحیح، کامل و واضح با کودک در میان گذاشته شود تا کودک بر همان اساس، حرکت کند.

7 - والدین دانش آموزان موفق همواره برنامه‌ریزی دقیقی دارند، برنامه‌ای که روی اجرای آن نیز تأکید دارند. اما والدین کودکان ناموفق یا برنامه‌ریزی صحیحی ندارند و یا این که اصراری بر اجرای برنامه‌ها نداشته و خود نیز دچار سهل‌انگاری هستند. بنابراین برای موفقیّت تحصیلی دانش‌آموزان باید اوّلاًبا برنامه‌ریزی صحیح، هدف‌ها را مشخص کرد و ثانیاً روی اجرای دقیق و کامل برنامه‌ها تاکید کرد.

ادامه دارد.....