هومرکیست ؟

آتوسا .س

اگر فردوسی هزار سال بعد از میلاد به گردآوری و شعرنمودن بخشی از حماسه های قهرمانی آریانای کهن پرداخت، هومر ۸۰۰ سال پیش از میلاد، از میان صدها اسطوره و حماسه قهرمانی یونانی دو داستان تاریخی الیاس و اودیسه را به صورت شعر درآورد. مورخین غرب تاریخ فرهنگ یونان را ۴۰۰۰ سال و تاریخ فرهنگ سومری را۵۰۰۰ سال حدس می زنند. محاصره و تسخیر شهر ترویا درغرب آسیای صغیر و در ترکیه امروزی، حدود ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد اتفاق افتاد و هومر ۴۰۰ سال بعد یعنی در قرن هشتم پیش ارمیلاد، آن جنگ تاریخی میان یونانی ها و ترویایی ها را در دو کتاب شعر بلند حماسی خود یعنی در الیاس واودیسه به صورت شعر روایتی در آورد.
هومر، حماسه سرای یونان، درنیمه دوم قرن هشتم پیش ازمیلاد زندگی نمود. دو اثر او در آغاز ادبیات یونان و سنت حماسه سرایی قهرمانی غرب قراردارند. او در آغاز شعر اروپا نیز قرار دارد، گرچه وی متولد شهر ازمیر "سمیرنا" در غرب ترکیه امروزی است. به گمان مورخین، او غالب عمر خود را در روی جزیره چیوس گذراند و در روی جزیره لوس فوت نموده است. دو کتاب او حاوی ۲۸۰۰۰ شعر "هگزامتری " هستند. به نقل از کارشناسان ادبی، آثار او تاثیر مهمی روی ادبیات غرب از زمان ورژیل تا زمان جویس از خود به جا گذاشته اند. حتی دردوره باستان و قبل از میلاد عده ای از اهل شعر، او را آموزگار ادبی خود به شمار می آوردند. بیوگرافی نویسان او را شاعری خواننده وآوازه خوان مسافر سیار نابینا و نقال می دانند که آن زمان در دربار حاکمان، امیران، اشرافیان و یا میان مردم معمولی در کوچه و بازار به سرگرم نمودن و نقل داستان های حماسی کهن می پرداخته است. گرچه گروهی او را شاعر آن دو کتاب می دانند، گروه دیگری وی را تنها گردآورنده و نقال اشعار و داستان های حماسی پیش از خود به حساب می آورند.
گروهی هم هومر را درآغاز ادبیات کتبی و در پایان شعر شفاهی یونانی یه شمار می آورند. با کمک او از میان صدها شعر حماسی و قهرمانی دو عدد از مهم ترین آنان به زمان ما رسیده است. زبان شعر حماسی، زبان هنری آن زمان بود. در این دو حماسه بخش مهمی از فرهنگ جزیره کرت و فرهنگ مکینی نقل شده اند. زبان هومری گویا تا دوره بیزانس مورداستفاده بوده است. زبانشناسان مکتب اسکندریه در قرن سوم پیش از میلاد در مصراشعار او را به صورت کتبی به نسل های بعدی انتقال داده اند. اطلاعات امروزی در باره هومر معمولا از دوران هلنی به زمان ما رسیده است. گروه دیگری مدعی هستند که اشعار او ناشی از واقعیات مستقیم، طبیعی و جهانبینی واقعی آن زمان یونان ریشه گرفته اند.
اشعار هومر را خوانندگان سیار و مسافر از قرن ۶ پیش از میلاد در نقاط مختلف یونان در میان مردم نقل می کردند. در عبادتگاه و المپیای مورد نظرهومر، خدایان و بت های سنگی گوناگونی مورد توجه مردم آن زمان قرارداشتند. دو کتاب شعر او هم چون کتابی مقدس برای یونانیان و مستعمره نشینان آن درغرب آسیای صغیر، نه تنها از قهرمانان زمینی بلکه از خشم های الاهی خدایان سخن گفته اند. خدایانی که آن زمان با خنده ها و خشم های خود شباهت هایی به انسان های معمولی زمینی داشتند. در آثاراو که مدتی به صورت دین یونانی مورداحترام بودند، انسان ها تصویری از خدایان هستند، و تنها برتری خدایان برانسان ها این بود که آنان فناناپذیر و قادر تراز انسان های معمولی بودند. احترام به خدایان نه تنها حسابگرانه و عاقلانه بلکه پرهیزکارانه ، و کار نیک نیز نه تنها فعالیتی اخلاقی بلکه امری زیبا و خوشایند بود. زبان ادبی هومر آن زمان موجب وحدت میان اقوام یونانی درمقابل نیروهای خارجی گردید.
به هومر غیر از دو کتاب الیاس و ادیسه، اشعار و کتاب های دیگری را نیز نسبت داده اند؛ از آن جمله : سرودهای هومری، کیکلوس های حماسی روایتی، سرودهای طنز چوپانی مارگیته، سرودهای خدایان، و کتاب طنز کلیله و دمنه ای جنگ موش و قورباقه ها. سرودهای هومری، مجموعه ای از۳۳ سرود مذهبی درباره خدایان به سبک حماسی هومری هستند که در زمان باستان آنان را به او نسبت می دادند. راپسودها یا خواننده گان مسافر سیار برای مقدمه نقالی و سرودخوانی خود از این سرودهای هومری استفاده می کردند. آنان احتمالا در قرن ۷ پیش از میلاد از طریق شاعران گمنام سروده شده اند. نبوغ هومر در ترکیب سنت شعری و فرم فردی ادبی بود. عناصر زبان آرکائیک و خیالپردازی های فوق العاده در شعر او نیز دیده می شوند.
اهمیت تئوریک آثار هومر در آن جاست که نه تنها ورژیل و هوراز بلکه ارسطو نیز د ر کتاب بوتیقای اش پیرامون هنر شعرسرایی از او کمک گرفته است. اشعار او نه تنها قرن ها در کتاب های درسی اروپا بلکه در روی شاعران نسل بعد و روی جهانبینی جوامع یونان باستان از خوداثر به جا گذاشته اند. در دوره رنسانس ، کشورهای رومی زبان و نویسندگان مشهور ایتالیایی به کشف دوباره هومر پرداختند. در تئوری ادبی دوره "توفان وهجوم" زمان گوته در آلمان، هومر اثر مهمی به جاگذاشت، چون آنان ریشه تمام ادبیات عال رانه در هنر بلکه در طبیعت جستجو می کردند.
کتاب الیاس، اثر هومر، قدیم ترین کتاب شعر ادبیات مغرب زمین است. این کتاب با زبانی فوق العاده شاعرانه دارای ۱۶۰۰۰ بیت شعر "هکزامتری" است. ۲۴ سروداین کتاب پیرامون خشم آشیل؛ قهرمان ملی و ایده آل یونان باستان است. اشعار این کتاب به محاصره ۱۰ ساله شهر ترویا از طرف یونانیان در غرب آسیای ضغیر؛ آن زمان مستعمره نشیسن یونان، می پردازد. حوادث ۵۰ روز آخر محاصره ترویا در این کتاب به صورت شعر در آمده اند. زبان هنری این کتاب دارای عناصر لهجه ایونی –اولیشی می باشد. منقدین ادبی مدعی هستند که هومر در این کتاب به شرح جهان انسانی نیز می پردازد. تسلط انسان برخود در این کتاب بالاترین فرم رفتار مطلوب انسانی و رفتار صحیح در مقابل خدایان مورداعتقاد آن زمان است. الیاس، عنوان این کتاب از ایلیون گرفته شده که نام پیشین شهرترویا در ۱۲۰۰ سال پیش ازمیلاد بوده. طبق اشعار آمده در این کتاب، مبارزه دو ملت یونانی و ترویایی در آن زمان، مبارزه دو دسته و گروه از خدایان است که از این دو طرف جنگ حمایت می کردند و سرانجام خدایان غرب یونانی برخدایان شرق ترویایی پیروز شدند.
کتاب شعر"اودیسه"، جوان تراز کتاب "الیاس" است که به لهجه ایونی سروده شده.این کتاب را دومین سند آغاز ادبیات غرب به حساب می آورند. هم چون کتاب الیاس انگیزه های شعر شفاهی در آن درج شده اند که تا زمان فرهنگ جزیره کرتی-مکینه ای به عقب می روند.این کتاب از نظر زبانی مدرن تر از کتاب الیاس است. ۱۲۲۰۰ شعر هگزامتری آن به صورت ۲۴ فصل، ماجرای سفرهای پر رنج ادیسه و بازگشت وی به وطن نزد همسرش است. روایت شرح ۴۰ روز آخر جنگ ترویا در این کتاب ضبط شده اند. کشتی شکسته گی ادیسه در حین بازگشت به وطن، در دریای مدیترانه، ماجرای غم انگیز دیگر این کتاب است. فرق محتوای آن باکتاب الیاس، تصویری جدید از انسان و رابطه دیگر نسبت به خدایان یونانی است. از جمله صفات ادیسه در این کتاب: بلوغ شخصیت، توانایی تحمل درد و رنج زندگی، اطاعت در مقابل خدایان، تیزهوشی، خیالپردازی واحساس مسئولیت هستند. در این کتاب ،آن زمان به شرح انسان "نوینی"پرداخته شده است، و به خلق وانسان های ساده و رنجبر در این کتاب ، خلاف کتاب الیاس اهمیت بیشتری داده شده است. این کتاب نه تنها روی حماسه سرایی دوره سده های میانه غرب، بلکه روی دوره رنسانس نیز تاثیر مهمی داشته است. ادیسه در این کتاب بعد از سالم رسیدن به وطن در ایتاکا، به انتقام از مردان مزاحم اشرفی می پردازد که درغیاب او، مزاحم همسرش پنلوپ شده بودند.

آتوسا .س