جگرتان را بهتر بشناسيد
آشنايي با بزرگ‌ترين غده بدن
دکتر هومن خليقي
پرومتئوس که از اساطير يوناني است، مجازات مي‌شود. مجازاتش اين است که به صخره‌اي در ناحيه قفقاز زنجير مي‌شود تا هر روز صبح عقاب يا کلاغي وحشي، قسمتي از کبد او را بخورد و شب دوباره با رشد کبد خورده شده، غذاي عقاب يا کلاغ وحشي آماده مصرف باشد. اين، از باورها و افسانه‌هاي يونانيان است. غرض از مطرح کردن اين داستان پرداختن به بزرگ‌ترين غده بدن و تنها عضوي است که با از بين رفتن بخشي از آن، مي‌تواند بافت خود را بازسازي کند و به شکل اول درآيد. درباره کبد، مختصري مي‌نويسيم...
14 وظيفه اصلي کبد
چه مي‌کند اين کبد؟
وظايف جگر(كبد) را مي‌توان اينچنين برشمرد:
1) كبد مسوول بيش از 500 كار كرد حياتي در بدن است.
2) بيش از يك ليتر خون در هر دقيقه از طريق كبد فيلتر مي‌شود.
3) تفكيك مواد مغذي از مواد زايد، سم زدايي، تجزيه مواد شيميايي و يا تبديل مواد شيميايي سمي و غيرقابل دفع به مواد غيرسمي و قابل دفع (متابوليزه كرده و غيرفعال كردن سموم) از کارکردهاي کبد است.
4) يك كبد سالم قادر است 100 درصد باكتري‌ها و سموم را پيش از آنكه به جريان عمومي‌خون بدن راه يابند، از بدن دفع كند.
5) کبد در حفظ تعادل و تنظيم هورمون‌هاي بدن نقش دارد.
6) کبد در ذخيره‌سازي و متابوليسم چربي‌ها، كربوهيدرات‌ها و پروتئين‌ها نقش دارد.
7) کبد محل ذخيره گلوكز (قند) خون است. كبد گلوكز را تبديل به گليكوژن كرده و در خود ذخيره مي‌كند. در صورت نياز مجددا گليوكوژن را تبديل به گلوكز كرده و به جريان خون وارد مي‌سازد.
8) کبد محل ذخيره چربي‌ها، ويتامين‌ها (به ويژه ويتامين‌هاي A,D,E,K,B12)، املاح معدني (آهن، فولات، مس) و ساير مواد مغذي است.
9) كبد يك كارخانه بيوشيميايي است:
سنتز آلبومين: پروتئيني كه تبادل آب ميان خون و بافت‌هاي بدن را تنظيم مي‌كند.
سنتز كلسترول: كبد تمام كلسترول مورد نياز بدن را مي‌سازد.
سنتز فاكتور هاي انعقاد خون
ساخت گلوگز از برخي آمينو اسيدهاي خاص، گليسرول و لاكتات
سنتز گلوبين: بخشي از هموگلوبين خون
سنتز فاكتورهاي ايمني سيستم ايمني بدن
سنتز فسفوليپيدها و ليپوپروتئين‌ها-سنتز‌تري‌گليسيريدها از اسيدهاي چرب و گليسرول
10) كـبد صفرا را ترشح مي‌كند. صفرا مايعي زرد متمايل به سـبـز اسـت. صفرا وظيفه كمك به گوارش و جذب چربي‌ها و دفـع مــواد زايد را بر عهده دارد.تركيبات عمده صفرا شامل كلـسترول، فسـفوليپـيـدها، بيلي‌‌روبـيـن و املاح صفراوي اسـت. صـفـرا از طـريـق مجاري متعدد صفراوي كبد ابتدا در كيسه صفرا ذخيره شده و پس از مصرف مواد غذايي حاوي چــربي به روده كوچك تخليه مي‌گردد. كيسه صفرا يك ارگان گلابي‌شكل بوده كه به كبد متصل است.
11) کبد مسوول زدودن بيلي‌‌روبين از خون. طحال مسوول انهدام گلبول‌هاي قرمز فرسوده و پير است. از انهدام هموگلوبين گلبول‌هاي قرمز ماده‌اي زرد رنگ به نام بيلي‌‌روبين پديد مي‌آيد اما اين بيلي‌‌روبين نا محلول در آب در كبد به بيلي‌‌روبين قابل دفع تبديل مي‌گردد.
12) آمونياك حاصل از تجزيه پروتئين‌ها يك ماده سمي خطرناك است كه كبد با تبديل آمونياك به اوره اين ماده سمي را از طريق ادرار از بدن دفع مي‌كند.
13) كبد تصفيه خانه و پالايشگاه بدن است. هر چيزي كه ما مي‌خوريم، مي‌آشاميم، تنفس مي‌كنيم و يا با پوستمان تماس مي‌يابد، سرانجام به كبد‌مان مي‌رسد. كبد وظيفه تصفيه آلاينده‌هاي هوا، آفت‌كش‌ها، دود سيگار، مواد شيميايي، الكل، مواد مخدر و تمام داروهاي مصرفي ما را به عهده دارد. اگر كبد وجود نداشت داروها براي هميشه در بدنمان باقي مي‌ماندند و الكل هيچ‌گاه از بدن دفع نمي‌گرديد. 14) در 3 ماه نخست بارداري توليد گلبول‌هاي قرمز در جنين منحصرا توسط كبد صورت مي‌گيرد. از هفته 24 بارداري به بعد مغز استخوان اين وظيفه را به عهده مي‌گيرد. 18 علامت خوب کار نکردن جگر یا کبد 1) عدم تحمل غذاهاي چرب و ادويه‌دار
2) افزايش وزن
3) سردرد تكرار شونده
4) سوء‌هاضمه
5) يبوست مزمن
6) ضايعات پوستي: اگزما، پسوريازيس و جوش دانه‌ها
7) طعم فلزي در دهان
8) تورم و يا درد شديد شكم
9)اختلالات رود‌ه‌اي، سينوسي و آلرژيك
10) سيستم ايمني ضعيف
11) پيري زودرس
12) خستگي مزمن
13) خون‌ريزي و يا كبود شدن سريع پوست
14) ادم(خيز) پاها.
15) مدفوع آغشته به خون و يا قير مانند و يا مدفوع كم‌رنگ
16) ادرار خيلي تيره
17) خارش طولاني مدت پوست 18) بي‌اشتهايي، تهوع و استفراغ و علايم شبيه آنفلوآنزا
کبد کار مي‌کند؛
حتي اگر 80 تا 90 درصد سلول‌هايش را از دست بدهد كبد از مقاومت، قدرت بازسازي و ترميم خارق العاده‌اي برخوردار است. هرگاه كبد 80 تا 90 درصد سلول‌هايش را نيز از دست بدهد باز هم قادر است به وظايفش عمل كند. همچنين كبد قادر است خودش را به‌طور كامل احياء و بازسازي كند حتي اگر بخش عمده كبد با عمل جراحي برداشته شود، كبد پس از چند هفته قادر است كاملا خودش را بازسازي كند. از اين‌رو در پيوند كبد تنها لوب بزرگ‌تر كبد فرد سالم به بدن فرد دريافت كننده پيوند زده مي‌شود كه پس از چند هفته هم اهداكننده و هم دريافت‌كننده كبدشان بازسازي مي‌گردد اما كبد فنا ناپذير هم نيست. سمومي مانند الكل، برخي داروها و ويروس‌هايي همچون هپاتيت B و C مي‌توانند آسيب دايمي به كبد وارد سازند. جگر سياه در يک نگاه بزرگ‌ترين و پيچيده‌ترين ارگان بدن كبد است. كبد بزرگ‌ترين غده بدن نيز محسوب مي‌گردد. كبد در قسمـت راسـت شكم و زير قفسه سينه درست زير ديافراگم قرار دارد. كبد مخروطي شكل بوده و سطحي صاف، نرم و لاستيك مانند دارد. رنگ آن قهـوه‌اي متـمـايل بـه قـرمز تـيـره است. كبد از دو بخش به نام لوب بزرگ و كوچك تشكيل شده است. وزن آن از 1.2 تا 2.5 كيلوگرم متغير بوده و با ابعاد 20 سانـتـي‌مـتـر طـول در 17 سانتي‌متر عرض و ضخامت 12 سانتي‌متر است. كاركردها و وظايف متعدد كبد آن را به يك عضو بسيار حياتي و مهم تبديل ساخته است. تمام خون برگشتي از دستگاه گوارش كه حاوي مواد غذايي است ابتدا به كبد مي‌رود. بنابراين تمام غذايي كه ما مي‌خوريم در كبد پردازش مي‌شود.نمايي از سيروز کبدي (بيماري‌اي که در مراحل پيشرفته اختلال عملکرد کبد بروز مي‌کند)
