آلکساندر سرگییویچ پوشکین؛ بنیانگذار ادبیات نوین روسی

 افشین ارجمند

از اهمیت الکساندر پوشکین در ادبیات و فرهنگ نوین روسیه هر چه بگوییم گزاف نگفته ایم . مردم مغرب زمین شاید داستایفسکی ، تولستوی ، تورگنیف یا چخوف را بهتر از او بشمارند، اما برای مردم روسیه پوشکین نه تنها بزرگترین شاعر که نامورترین ادیب بنیانگذار ادبیات نوین و زبان ادبی نوین روسیه ، و کانون فرهنگ روس است . او همه ژانرهای عمده شعر را آزمود و فراتر از آنچه در هر یک از این ژانرها سروده هنوز در زبان روسی چیزی پدید نیامده است .

شعرهای بلند روایی ، رمان منظوم ، اشعار تغزلی ، درام و حتی قصه های منظوم پریان . همچنین پوشکین نویسنده نخستین داستان منثور روسی است که هنوز هم می توان از خواندن آن لذت برد. هر یک از آثار عمده او در داستان منثور در نوع خود شاهکاری است . نقدهای ادبی او چندان زیاد نیست و آنچه نوشت نیز بیشتر برای صیقل دادن به نگرش و ادراک خودش بود و هیچ گاه خود آنها را منتشر نکرد اما همین اندک نوشته های او در نقد چنان است که هیچ جست وجوگری در ادبیات روس نمی تواند آن را نادیده انگارد. نامه های او نیز بهترین نمونه مکتوب به زبان روسی است .
    تاثیر فرهنگی پوشکین به ادبیات محدود نمی شود. پهنه موسیقی سراسر زیر تاثیر اوست . اپراهایی که بر اساس آثار پوشکین ساخته شده ، در قیاس با هر نویسنده دیگر، به مراتب بیشتر است .
    شعرهای بلند روایی : روسلان و لیودمیلا ۱۸۴۲ از میخاییل گلینکا، اسیر قفقاز ۱۸۵۸، ۱۸۸۲ از سزار کوپی آلیکو (کولیها ۱۸۹۲) از ارخمانینوف ، مازپا (پالتاوا، ۱۸۸۳) از چاپکوفسکی ، ماورا (خانه کوچک در کولومنا ۱۹۲۲) از استراوینسکی .
    رمان منظوم : پوگین آنیگین ۱۸۷۸، از چایکوفسکی ؛ درام : باریس گادونوف ۱۸۷۲ از موسورگسکی ، موستارت و سالیری ۱۸۹۸ از ریمسکی کورساکوف شهسوار آزمند ۱۹۰۴ از راخمانینوف ، میهمان سنگی ۱۸۷۲ از الکساندر دارگامیشکی (این اثر را کویی و کورساکوف به پایان بردند)، و پری دریایی ۱۸۵۵ از دارگا میشکی ؛
    قصه های منظوم پریان : تزار سالتان ۱۹۰۰ و خروسک طلایی ۱۹۰۷ از ریمسکی کورساکوف
    داستان منثور: دوبروفسکی ۱۸۹۴ از ادوارد ناپراونیک و بی بی پیک ۱۸۹۰ از چایکوفسکی بر بسیاری از اشعار تغزلی پوشکین آهنگ نهاده اند و بسیاری از آنها با آهنگ های مختلف خوانده شده اند. بر اساس آثار او باله های بسیاری طراحی شده است ، هم در زمان خودش و هم بعد از درگذشت او. هر چند نمایشنامه های پوشکین هیچ گاه بر صحنه نرفته است . آثار او، مضمون بسیاری از فیلم ها شده و شمار فراوانی از مجسمه سازان ، نقاشان و تصویرگران را الهام بخشیده است . افزون بر این ، از آن زمان که مردم روس در پی تعریف مفهوم روس بودن بر آمده اند، شخصیت پوشکین بارها و بارها موضوع تفسیرهای گوناگون شده است . زندگینامه های بسیار، و نیز رمان هایی بر اساس زندگی پوشکین نوشته شده است و نوشته می شود.
    نگاه به کوهستان
    پوشکین در بیست و ششم ماه مه ۱۷۹۹ در مسکو به دنیا آمد. خاندانش ششصد سال در شمار اشراف روسیه بودند و در رویدادهای تاریخی روسیه در دوران الکساندر نیفسکی ، ایوان مخوف ، باریس گادونوف ، پتر کبیر و کاترین کبیر نقشی عمده و اغلب در طرف بازنده داشتند. این نکته یی بود که پوشکین از یادآوری آن خشنود می شد. نسب پوشکین از جانب مادر به هانیبال ، امیرزاده حبشی ، می رسید که به سرداری پتر کبیر رسید و از محارم او شد. در زمان پوشکین خاندان او اعتبار پیشین را از دست داده بود، اما هنوز هم جایگاهی نه چندان والا در میان اشراف روسیه داشتند. پوشکین در نوجوانی زیر نظر بسیاری از معلمان خانگی ، از زن و مرد، آموزش دید. اما مهمترین منبع آموزش اولیه او کتابخانه پدرش بود که در آن آثار کلاسیک قرن هفدهم و هجدهم فرانسه گردآوری شده بود.
    در ۱۸۱۱ از جمله سی دانش آموزی بود که برای تحصیل در کلاس اول دبستان ستارسکویوسلو برگزیده شدند. ستارسکویوسلو جایگاه کاخ تابستانی در نزدیکی پتر کبیر بود و این دبیرستان را الکساندر اول تاسیس کرده بود تا فرزندان خاندان های معتبر برای مشاغل مهم دولتی در آن آموزش ببینند. در این دبیرستان او از بهترین آموزش در روسیه آن دوران برخوردار شد.
    در آوریل ۱۸۲۰ عقایدی که پوشکین در اشعار سیاسی اش بیان می کرد فرماندار کل پطرزبورگ را به استنطاق از او واداشت و نتیجه آن تبعید شاعر به جنوب روسیه بود. اما این تبعید به صورت ماموریتی اداری از جانب وزارت امور خارجه بود. رییس پوشکین ژنرال اینزوف ، به او اجازه داد همراه خانواده ژنرال رایفسکی ، از قهرمانان شکست دهنده ناپلئون در ۱۸۱۲، به قفقاز سفر کند. دو ماهی که در کنار چشمه های معدنی قفقاز گذشت و یک ماهی که در قریه سپری شد پوشکین را برای بار نخست با کوهستان و مردم بدوی آشنا کرد. در همان ایام ، او با آموزش رایفسکی گرفتار افسون شعر بایرون شد.
    پوشکین در طول سه سالی که در کیشینیف گذراند نخستین داستان های منظوم رمانتیک ، یا بایرون وار خود، یعنی اسیر قفقاز و فواره باغچه سرا را سرود. پوشکین اثری دیگر به نام گابریلیاد را آغاز کرد که در آن عید بشارت با همان طعن و تمسخری روایت می شود که هومر در حق خدایان اولمپ روا داشته بود. همچنین ، دو ماه پیش از مرگ کیشینیف ، یوگینی آنیگین را آغاز کرد که فصل های مختلف آن به صورت کتاب های جداگانه از ۱۸۲۵ تا ۱۸۳۲ به چاپ رسید.
    پوشکین در ۱۸ فوریه ۱۸۳۱ در مسکو با نامزد خود ناتالیا گانچاروف ازدواج کرد. در ماه مه سفری به ستارسکویوسلو کردند، در ماه اکتبر به پطرزبورگ بازگشتند و تا پایان عمر پوشکین در آنجا اقامت گزیدند. زیبایی خانم پوشکین هیجانی ناگهانی در جامعه برپا کرد وشخص تزار در خیل ستایشگران او بود. پوشکین برای استفاده از مجموعه اسناد دولتی در پژوهش های تاریخی درخواستی نوشت و در ۱۴ نوامبر بعد از سرایش و انتشار شتابزده شعرهای ناسیونالیستی درباره انقلاب لهستان ۱۸۳۱۱۸۳۰ رسما با حقوقی نه چندان زیاد به استخدام دولت در آمد تا به کار پژوهش تاریخی بپردازد. آنگاه در مجموعه اسناد دولتی به کاوش پرداخت .