داستان

      طنز

                                     پا چا گر د شی !

              پس ا ز د هسا ل ا نتظا ر ما ند ن وعر ض و دا د کر د ن ها در مقا ما ت ذ یربط

با الا خره صا حب یک ا پا ر تما ن دو اتا قه د ر مکرو ریا ن سوم شهر کا بل شد م. ا ن  هم

بخت یا ری کرد که قر عه ء فا ل بنا م من سر گشته بر ا مد ! خانه را که گر فته کوچ وبا ر

خود را به ا نجا ا نتقا ل دا د م، خا نمم که رنج کو چ کشی ها وبیخا نگی ها را زیا د کشید ه

بود، و قتی ا سبا ب وفر ش خا نه را جمع وجور وجا بجا می کرد، نفسی برا حتی کشیده گفت:

_ « خدا وند د عای ما غریب ها را مستجا ب نمود که صا حب خا نه شد یم ! حا لا دگربادست

وپا ی درا ز وخا طرجمع شکر خدا گفته زنده گی میکنیم.خوب شد که ا ز کوچ کشی واوارگی

بیغم شد یم....!»

       سخنا نش را قطع کرده گفتم:

_ « ا لبته که صد شکر ا ست، ا ما من که وضعیت ا ین ملک را میبینم ، زیا د به ا ین خوش

بختی مطمین نیستم وانرا یک دو لت مستعجل می دا نم. زن! چیزی را نا خورده ونا برده شکر

گفتن هم فا یده ندا رد. مگر ا ین زد وخورد ها وبزن وبگیر ها ووحشت را نمی بینی ؟»

  هنوز سا لی نگذشته بود که باز پا چا گر د شی شد وشهر کا بل که جا ی ا من برای بسیا ری ا ز

 جنگ زده ها گردیده بود، به نقطه دا غ ا تش جنگ وبزن بزن وبکش بکش تبدیل شد.اد م ها د ر

کا نتینر ها ا ندا خته شده سو ختا نده شد ند، به فر ق سر بسیا ری ها میخ کو بیده شد وزن ها

ودختر های جوا ن تیل داغ وسینه های شان بریده شد، را کت وبم وها وا ن بود که مثل با را ن بفرق

مرد م وشهر کا بل می با رید وشهر هرروز د ر ا تش جنگ وخون ووحشت، می سو خت! شهر

وندا ن کا بل خا نه هارا ترک گفته به پا کستا ن ، ایرا ن و جمهوریت های ا سیا ی میا نه وبرخی

 هم د ر ولا یا ت ا من تر کوچ کرد ند. من هم یک دو ست زورخود را که برا درا نش مجا هد بو د ند ،

نزد خود خوا سته گفتم:

_ « غلا م حضرت جا ن! ا ز کا ر وبا ر خو بر طرف شد م وحا لا زیر تعقیب هم هستم . میترسم

که کدا م مصیبت با لا یم نیا ید. من با ید ا ز وطن بر ا یم . لذ ا خا نه خودرا برا یت تسلیم میکنم .

میدا نم که خا نه ندا ری وسر گردا ن میگرد ی . تا پس ا مدنم د ر همین خا نه زنده گی کن ترا

کسی ا زا ر نمی د هد . فقط همین خانه گک مرا ا ز د ست ند هی که به بسیا ر خواری بد ست

اورده ا م. » دو ستم خیلی خو شحا ل شد وا طمینا ن د ا د که ا ما نت را خیا نت نمی کند.  

           چند روز پس ، زن واو لا د های خود را گرفته به طرف جمهوریت های ا سیا ی میا نه

رفتم. بعد ها که جنگها اند کی فرو کش نمود ، یکبا ر تا مزا ر شریف ا مد م که حا ل وهوای وطن

را ا ز نزد یک ببینم وا گر ا مکا ن با ز گشت با شد؛ بخا نه ء خود بر گرد م. ا ما د ید م که نه ،

پلهای عقبی چپه شده وا مید با ز گشت نیست . یکسا ل بعد، بارد گر پا چا گرد شی شد وا ین با ر ،

بجای پا چا ، ا میر المومنین قد رت را غصب کرد ویکبا ره ریش وپشم وامر بمعروف ونهی ا ز

منکر بر همه را بطه وظابطه ها حا کم شد وبر جها د مجا هدا ن خط بطلا ن کشید وپیش ازانکه

روشنفکرا ن و تجد د طلبا ن به محکومیت انها حکم صا د ر نما یند ، ا ز میا ن خود شا ن بلا یی

بر خا ست ومهر سکوت ووا بستگی و ظلم وخیا نت بر اسلام ! را بر لبهای شا ن زد .

      روزی ا ز روز ها نا مه یی ا ز غلا م حضرت ا ز پشا ور پا کستا ن بد ست اورد م که نو شته

بود : « دو ست خوب من غلا م غوث! با تغییر نظا م وامدن حکومت جد ید ، من هم اواره شده و

به پا کستا ن فرا ر کرده ا م .براد را نم با سقوط حکو مت، کا بل را ترک گفته به کو هستا نا ت پناه

 برده ا ند . خانه ئ شما را به یک مجا هد! د یگر تسلیم نمودم ا م د یگر کا ری ا ز د ستم نمی امد

 پنا ه خا نه ء تو ودا را یی های من بخدا وند ! »

      با خوا ند ن ا ین نا مه ، خیلی غمگین ونا ا مید شد م . ا ز وطن که کنده شده بو د یم،  ا زخانه

  وملک شخصی هم بی نصیب ما ند م . هما ن بود که پس ا ز جا ن کنی وعر ق ریزی ها ی توا ن

  فر سا وتحقیر وتو هین شدن ها د ر بازا ر ها و « رینک » های ا سیا ی میا نه ورو سیه خود

را به ارو پا رسا نید م. وقتیکه بلا ی را کت وبم از سر مر د م ما بچ شده به فرق ینگی د نیا خورد،

با ز پا چا گر د شی د ر وطن ا مد وا ین با ر بجا ی نعرهء تکبیر و شعا ر ا مر بمعروف ونهی ا ز

منکر؛ د هل وکرنا ی د موکرا سی وجا معه ء مد نی نوا خته شد . وما نیز خورسند شد یم که خوب

شد که حا لا هر چیز به ا صل خود بر میگرد د وحق به حقدا ر می رسد . وا ینجا بود که قلم ها را

تیز نموده د ر حق د مو کرا سی وازا دی بیا ن ومطبو عا ت وحقوق زن وجا معه ء مد نی و د یگر

خوبیهای تجد دخوا هی ، قلم فر سا یی کر د یم ومطبو عا ت غر ب را ا ز ا ین مقو له ها واصطلا

حا ت ، پر نمود یم وا ز تغییر وتحولی که د ر زنده گی مر د م ما ا مده بود، ا ستقبا ل گرم کر د یم.

       د یری نگذ شت که ا ش د موکرا سی هم سرد شد و ا ز زیر کا سه نیم کا سه بر ا مد وبا ز

هما ن ا ش ما ند وهما ن کا سه ، هما ن مجا هد وهما ن طا لب ، هما ن چپ وهما ن را ست، هما ن

بیروکرا ت د یروز وتفنگدا ر ا مروز ... خوا ستم حا ل وهوا ی وطن را ا ز نزد یک ببینم که ایا به

را ستی زنده گی مر د م ما با ا ین هیا هویی که بر پا ست، تغییری کرده یا نه ؟

      ا لبته که زنده گی مر د م خیلی هم تغییر کرده ا ست. چون مرد م ا مروز ما ا ن خلق سا ده و

خو ش با ور د یروزی نیست که هر چه بگویی ، فر یبش میدهی وجیب هایش را ا ز نقل وممیز

« کورک » پر کنی ، با ا ین د ست اورد ا ند ک صلح وثبا ت ا لبته که مرد م را ضی ا ند . با ا ین

تفا وت که د یروز شلا ق امر بمعروف ونهی ا ز منکر با زور تفنگ ، مر د م را وا دا ر به ا طا عت

میکرد ونا ن شا نرا ا ز د هن شا ن میگرفت، حا لا ما فیا ی تریا ک وپول وسر ما یه، هستی شانرا

می بلعد وبفقر روز افزون شا ن می ا فزا ید.

       با گذشت چند روز، خوا ستم ا ز خا نه ء خود خبری بگیرم که ا نرا به بسیا ر رنگ زرد ی و

خوا ری بد ست اورده بو د م. وقتی دروازه ا پا ر تما ن را زد م، مرد ی با مو های ژولیده و ر یش

بلند، در را با ز کرد . خود را معر فی کرد م:

_ « غلا م غوث، صا حب همین خا نه !!

مرد، با تعجب بمن نگاه کرد وگفت:

_ « برا در، کسا نیکه وطن را ترک گفته وبخا رج رفته ا ند، د یگر صا حب خا نه نیستند. دو لت ،

فیصله کرده بود که خا نه ء چنین افرا د گرفته شده وبه مستحقین دا ده شود.»

پرسید م : « کدا م دو لت ، به کدا م مستحقین؟

گفت: « د ولت کمو نیستی، د و لت مجا هد ین و اما رت ا سلا می طا لبا ن !»

بعد دا خل خا نه شده قبا له ء خا نه را اورد وبمن نشا ن دا د و گفت:

_ « مهمان استی چیزت نمی گویم . ا گر بار د یگر ا ینطرفها ا مدی همرا یت حسا بی میکنم ! »

با د ید ن قبا له، سرم دور زد وعر ق سرد ا ز گرد ن وپیشا نی ا م بدور یخنم جا ری شد. خدا حا فظی

کرده بخا نه رفتم. روز د یگر با برا در م به یکی از محا کم  شهر کا بل رفتیم تا مو ضوع را با

انها د ر میا ن گذا شته و برادرم را وکیل خود د ر د یگر ا ملا کی که د ر ولا یت خود د ا شتیم، بگیرم

تا یکروزی ا ن ملکیت ها هم صا حب پیدا نکنند.

    ا ز ولا یت کا بل بر یا ست محکمه نا حیه مربوط ا مر گر فتیم وعر یضه را بر د یم  به رییس محکمه.

رییس محکمه ، ریش درا ز وکلاه قره قلی کهنه بسر دا شت. د یگر قا ضی ها د ر دور بر ش  روی

چو کی ها نشسته بو د ند. ا ز لنگی ا گر بگذ ریم، پیرا هن تنبا ن ر ییس و ا عضا یش در دفتر رسمی

ا دم را حیرت زده میکرد. مو ضوع خا نه را مطرح کرد م وگفتم که رییس صا حب ! من ا ز ا ین خا نه

قبا له دا رم ، چطور ممکن ا ست که خا نه قبا له دا ر، دو با ره قبا له میشود؟ رییس خندید وگفت:

_ برا در! د و قبا له ا نقد ر تعجب ا ور نیست! مر د م چند ین قبا له ا ز یک خا نه را د یده که اجرا شده

و کسا نیکه ا ز وطن فرا ر کرده ا ند، د یگر صا حب خا نه نیستند . ا ین فیصله حکو مت ا ست .

بعد عر یضه ء مرا بد یگر قضا ت دا د . قا ضی د یگر با دقت بمن نگاه کردوپر سید :

_ برا در، ارو پا یی ا ستی ، ا ز اروپا ا مده ا ی ؟

گفتم: « ا رو پا یی نیستم  مگر ا ز اروپا ا مد ه ا م ، افغا نم؛ همو طن شما ستم »

پر سید: « برای وکا لت برا درت و گرفتن وثیقه ، شا هد اورده ا ی که ا ین شخص برا در تو است؟ »

_ « بلی صا حب ، ا ین اشخا ص شا هد ا ن ا ند. ( اشا ره بکسا نیکه با خود برده بود م )

قا ضی ا ز شا هدا ن پر سید:

_ « شما میدانید که ا ینها با هم برا د ر ا ند و د یگر برا در ویا وا رثی ندا رند؟ »

شا هدا ن به یک صدا گفتند: « بلی شا هد ی میدهیم که انها با هم برادرهمد یگر اند و دیگر وا رثی ندار ند»

قا ضی با ز پر سید:

_ « پد ر ا ین ها زنده ا ست؟ » شا هدا ن گفتند که :« نی قبلا مرده »

قا ضی پر سید: « چه وقت مرده ؟ » شا هد ا ن گفتند: « قریب بیست وپنج سا ل قبل »

قا ضی گفت: « شما در جنا زه پد ر ا ینها حا ضر بو د ید؟ » .

_ نخیر ، ما حا ضر نبو د یم ا ما ا ز نز د یک می شنا سیم . چون هم ولا یت ما هستند .»

قا ضی پر سید: « د ر صو ر تیکه د ر جنا زه ا ش نبود ید، چگونه شها د ت مید هید که ا و مرده است؟

شا هد ا ن گفتند :

_ « جنا ب قا ضی! د ر ا ین بیست وپنج سا ل جنگ، میدا نید چقد ر ا د مها کشته شده ا ند؟ مطمین

هستید کسا نیکه د ر جنا زه ء ا ن مر حومی شر کت دا شتند تا حا ل پنج د ر صد ا نها زنده ما نده

با شند؟ ا ما ، ما که ا ز یک ولا یت هستیم چطور همد یگر خود را نمی شنا سیم؟ »

قا ضی با خشم مشتی بروی میز زد و گفت:

_ « شما که حا ضر درجنازه ا نکس نبود ید، شها د ت شما صحت ندا رد. شاهدا ن د یگری بیاورید»

ا ین د ر حا لی ا ست که من تکت طیا ره ء خود را« بو ک» کرده ام وفردا با ید به جر منی برو م. قاضی

رو بطرف من کرده گفت:

_ « شما د ر عر یضه ء تا ن نو شته ا ید که برا در تا ن غلا م سخی د ر غیا ب شما صلا حیت دارد املا ک

ودارا یی پدر تا نرا حرا ست، فروش واجا ره بد هد. بلی؟ د ر صورت چنین معا مله ا ی ا گر فرزندا ن

شما د ر ا ینده د عوی کنند، جوابده ا ن کیست ؟ محکمه ویا کس د یگر؟»

من ا ز مشکل ترا شی قا ضی د ر تعجب شده پر سید م:

_ قا ضی صا حب! من که ا کنون د ر وطن وبا لا ی ا ملا ک پد ری خود نیستم، حق دارم کسی را بجای

خود و کیل بگیرم یا نه؟ » قا ضی گفت:

_ « چرا نه ، میتوا نید وکیل بگیرید . مگر شها د ت پنج نفر ا د م عا قل وبا لغ که شما و موکل شما را

بشنا سند ود یگر ا ینکه کلما ت شها د ت دا د ن را بد رستی اد ا نما یند.»

  برا د رم که خیلی عصبا نی شده بود، ورقها را ا ز د ست قا ضی گرفته پاره پاره کرد واز د فتر برامدیم

یکی ا ز شا هدا نیکه پسا نتر ا ز ما بیرون شده بود، نزد ما ا مد و گفت:

_ « پس ا ز بر ا مد ن شما، قا ضی ورقهای پاره شده گی را جمع کرده د ر حضور د یگرا ن « محضر»

نو شت و گفت که ا ینها به محکمه و قا ضی شرع! ا ها نت کرده ا ند وبا ید به محکمه کشا نیده شوند !

ا ینقد ر دعوی نکنید . ا ین کا ر ها با پول حل میشود ، نه با دعوی و مسا له گفتن ها . همه این سخت

گیری ها وقا نون ترا شی ها معنا یش معلوم ا ست که ؛ شما چرا با انها کنا ر نمی ا یید؟ محا کم یک ورق

را بی پول اجرا نمی کنند. میدا نید ا گر قا ضی مسا له محضررا به دعوی بکشا ند خیلی برای شما سنگین

تما م میشود .»

      ا نکس که شخص رو شنا س ووا سطه دا ر ی بود  برا د ر م  به او وظیفه دا د هر طوریکه قضا ت

  می خوا هند ، هما نگونه ا جراات نما یید. وما دوبا ره عر یضه نوشته ا ز مقا م ولا یت ا مر گرفتیم وبه

محکمه رفتیم و ا نهمه مرا حل را دو باره طی نموده واجرا ا ت نمو د ند .

________________________________________________

                                            دستگیر نایل

   سبز ، سبزه و سبزینه

      وا ژه ها د ر زبا ن ، سر شت وسر نو شت عجیبی د ا رند . ز یرا  وقتی به ا نها معنی د هیم

و ا ند یشه د ر ا نها جا ری شوند ، جا ن پید ا کر د ه ظا هر وبا طن جها ن و طبیعت و ا نسا ن را

تغییر مید هند . بعنوا ن مثا ل : و قتی ا ز کلمه ء « عشق » سخن میگو ییم ؛ هر کسی ا ز ا ن

تعبیر ها و مفا هیم و معا نی گو نا گو نی را مرا د میکنند :

 _ گفت مجنو ن را خلیفه ، کین تویی

    کز تو مجنو ن شد، پر یشا ن و غوی

   ا ز د گر خو بان تو ا فزو ن نیستی !

   گفت : خا مش ! چون تو مجنو ن نیستی ( مو لوی )

        عشق ا ز د ید گا ه یک فر د کا مروا و نفس پر ست و لذ ت طلب ، جز ا ر ضا ء غرا یزجنسی

و هوا ی بهیمی و نفسا نی ، معنا یی ندا رد. ا ما ا ز نظر یک عا شق و عا رف و صا حبد ل ، تعبیری

د یگر و معنا یی د یگرد ا رد . ا ز حا فظ بخوا نیم که چی میگو ید :

 _ نا صحم گفت: به جز غم ، چه هنر د ا رد عشق

    گفتم : ا ی خوا جه غا فل ، چه هنر بهتر ا ز ا ین؟

ویا :  طفیل هستی عشق ا ند ، ا د می و پری

                                        ا را د تی بنما ، تا سعا د تی ببری

      بکو ش خوا جه و ا ز عشق، بی نصیب مبا ش

                                        که بنده را نخرد کس به عیب بی هنری

    د ر ا ثا ر بد یعی و فولکلور هم ، وا ژه ها ی « سبز، سبزه و سبزینه » ا فزود بر معا نی

ا صلی خود  ، معنا ها و تعبیر ها ی د یگر ی هم د ا رند و ا ز جمله به زنا ن زیبا روی و سبز چهره

و نمکین گفته شده و ا زا ده گی،طرا وت وزیبا یی را هم می رسا ند . حضرت خوا جه ء شیرا ز د ر بیت زیر وا ژه ء « سبز» را به هما ن معنی ا صلی ا ش که به رنگ ا سما ن ا ست ، بکا ر بر ده :

مزرع سبز قلک د ید م ود ا س مه ء نو     یا د م ا ز کشته ء خو یش ا مد و هنگام درو

« مزرع سبز فلک » ، د ر بیت با لا کنا یه ا ز ا سما ن کبود ا ست . منا سبت میا ن رنگ ا سما ن

و رنگ سبز وما ه نو ود ا س و کشت و در و کرد ن که بصورت صنعت لف و نشر ا مد ه ، معلوم است.

ویا د ر بیتی ا ز مو لا نا که ا سما ن را « چرخ سبز» گفته :

ا ینک ا ن جو یی که« چرخ سبز» را گر د ا ن کند

ا ینک ا ن رو یی که ما ه و زهر ه را حیرا ن  کند

و یا د ر بیت د یگر ا ز حا فظ  که ا ز وا ژه « سبز» بمعنای مجا زی ا ن ا ستفا ده شده ا ست :

سرت سبز و د لت خوش باد و جا وید       که خوش نقشی نمودی  ا ز خط یا ر

     « سرت سبز » ، یعنی : همیشه زنده و خو شبخت با شی مرا د شده ا ست. د ر ا صطلا ع عوا م

هم و قتی کسی را د عا ی نیک میکنیم ، میگو ییم : « سرت سبز با شد» یا «  سبزشوی »  دختر

یا پسر .ا ما ا گر ا برو وعز ت برا یش ا ر زو کنیم ، میگو ییم : « رنگ سرخ با شی »

و ا ما « زبا ن سرخ » کنا یه ا ز بد زبا نی ، گر د ن کشی وسر با ز زد ن از فر ما ن را هم می رسا ند

که بر ا ی ا د می ، ز یا نبا ر هم ا ست . چنا نکه گو یند : ( زبا ن سرخ ، سر سبز میدهد بر با د)

    ا ستفا ده ا ز رنگها برای بیا ن مطلب د ر زبا ن ا ستعا ری و کنا یه ، نیز یکی ا ز صنا یع شعری

و ا د بی ا ست . حضرت مو لا نا نیز ا ز « سرت سبز» گفتن ، خو شبختی را مرا د کر ده ا ست :

هله پیوسته سرت سبز و لبت ، خندا ن با د

هله پیو سته د ل عشق ، زتو شا د ا ن با د

       د ر د نیا ی متمد ن ا مروز، رنگها ی سبز وسرخ ، معنا ها ی د یگری هم پید ا کر ده ا ند. خط سبز،

همیشه علا مت پیشرفت وحرکت را نشا ن مید هد وخط سرخ نشا نه تو قف بخصوص د ر قوا نین ترا فیکی.

ما نند ا ین بیت ا ز لطیف نا ظمی :

گذ شتم ا ز خط سبز عبور کوچه ء خو یش      چه بی نصیب د گر زا ن خط عبور، شد م      

  و قتی که ا ز سبزه و رنگ سبز ا ن سخن میگو ییم ، د ر ذهن ما همیشه بها ر و زیبا ییها و جلوه ها ی

ا ن تد ا عی میشود .

 د ر بخشی ا ز سرو ده ء لیلی صرا حت رو شنی میخوا نیم :

ا ی سبز،  ا ی بها ر

ا ی قا مت تما مت ا یما ن

با رو یش نسیم بشا رت

با قلب پر شکوه تر ا ز صبح

تو رفته ا ی که فتح کنی ا فتا ب عشق

                                     با د ست های شو ق

        د ر خت سبز، شا خ سبز ، منا جا ت سبز، قصهء سبز، گند م سبز، سرسبز، جای سبز هم میگو ییم .

سر سبز : ( زبا ن سرخ ، سر سبز می دهد بر با د ) منا جا ت سبز، قصه ء سبز و گند م سبز ما نند :

کجا ست فصل منا جا ت سبز شا خ و نسیم 

که د ر قیا م د ر ختا ن ، همه شکسته شد ند ( لطیف نا ظمی )

قصه ء سبز : ا ین با غ را که قصه ء سبزش ز یا د رفت

               پر وا نه و پرند ه وگل ، ا ز کجا کنیم ؟  ( بیرنگ کهدا منی )

قصه ء سبز، هما ن بها ر ا ست که ا ز وطن کو چ کر ده و جا ی ا نرا ا تش وخون و جنگ گر فته ا ست.

گند م سبز :   همه مر غا ن چمن ، نا م ترا می خوا نند

                گند م سبز من ، ا یا کی د رود ت ا مشب !  ( بیرنگ کهدا منی )

گند م سبز، هما ن گند م نا رسیده ونا پخته را گو یند که ملخهای رو ز گا رگا هی ا و را د رسا قه میخورند.

جا ی سبز ( جا ی سبزی ) به خا نوا ده ا ی گفته میشود که عضوی ا ز ا ن خا نوا ده به سفر رفته با شد.

    وقتی بها ر فرا رسد، جها ن سبز و خرم میشود . ا ما بها ر حسن معشوق ؛ کما ل د یگری هم دا رد.

صا یب تبریزی گوید :          بها ر حسن تو ا فتا ده ا نقد ر تر د ست

                                که تخم سو خته ء خا ل را کند ، سر سبز !

   خا لده نیا زی ( لهیب ) با وا ژه ء سبز ، تر کیبا ت د یگری هم سا خته ما نند: غزل سبز، سرودسبز، سیا ل سبز، شعله ء سبز، سبز عشق ، ا یینه ء سبز، و ... ما نند ا بیا ت ذ یل :

وصف سبز:           و صف سبز تو حد ندا رد ومن            ما نده د ر چها ر سوی مرگ بها ر

سرود سبز : یک سرود سبز میخوا هم سرود        یک سرود خا لی ا ز بود ونبود

سبز عشق :  تو سبز عشق مرا خشکبا ر پا ییزی    بسا ط شوق مرا ، قصه غم ا نگیزی

ا یینه ء سبز : هنوز با تو نفس می کشم بها رتوا م        هزا ر ا یینه ء سبز ا نتظا ر تو ا م

خا طره ء سبز ، لبخند سبز رو یش سبز، گریه ء سبز، طلوع سبز هم فرا وا ن د ر ا شعار شا عرا ن معا صرداریم   مثالها ا ز سمیع حامد ، ا ستا د لطیف نا ظمی و بیرنگ کهدا منی :

خا طره ء سبز :  جنگل ا ز خا طرهء سبز د رختست تهی      برگ، د ر یا د نهالست؟ خدا میداند!

لبخند سبز: لبخند سبز فصل بها را ن ند یده ای        چشم ا نتظا ر خنده ء نو شینی ا ی د رخت

طلوع سبز :طلوع سبز شگفتن ، شکوه بارا نی        عروق زا یش خا کی، د ر خت مر جا نی  

با ل وپر طوطی سبز ا ست و ا نرا شا عرا ن به سبزه تشبیه کر ده ا ند . وگا هی بر عکس سبزه را ببال طوطی

د ر ا بیا تی ا ز صا یب تبریزی و ابو ا لمعا نی بید ل :

سبزه ها چون فوج طوطی ، ا ز زمین بر خا سته است

                                        ا ز شگوفه شا خه ها ، د ست شکر با ر ا مد ست  ( صا یب )

کسی به وصل شکر می رسد که چون طو طی

                                         زرشک تلخ پرو با ل را  کند سر سبز

    د ر فر هنگ شر قی ما ، چشم سبز ( ا بی و کبود ) ها را به ا صطلا ح د شمن خدا ورسو ل میخوا نند

و ا ز چشم سیاه ها ( حور ا لعین ) و سیه چشما ن کشمیری وتر کا ن سمر قندی تعر یف میکنند . ا ما صایب

ا صفها نی ا ز چشم سبز ها ( نیلو فری وکبود ) هم صفت کر ده ا ست :

نگا ه نر گس نیلو فری کشنده تر ا ست       که فتنه ا ز فلک لا جورد می خیزد

یعنی ا ین نیست که تنها سیه چشما ن د لبر و فتنه ا نگیز و زیبا یند . چشم سبز ها هم ما نند فلک فتنه ا نگیز

و زیبا یند . فلک، فتنه ا نگیز ا ست و بکا م هیچکس عمل نمیکند . چشم نیلو فری هم عا شق ا زا ر ا ست . 

 تر کیب « خط سبز» نیز د ر شعر و ا د ب را ه یا فته و ا نرا بکثر ت بکا ر بر د ه ا ند . « خط سبز »

و« سبزه ء خط » تقر یبا هر د و به یک معنی بکا ر بر ده شده ا ند. د ر بیتی ا ز حا فظ می خوا نیم :

هر کرا با خط سبزت ، سر سود ا با شد        پا ا ز ا ین د ا یره بیرو ن ننهد تا با شد

سبزه ء خط یا خط سبز ، هما ن موی پشت لب یا ر ا ست که به سبزه وخط سبز تشبیه شده ا ست.

د ر بیت د یگری ا ز حا فظ :

سبز پو شا ن خطت بر گر د لب           همچو مو را نند ، گر د سلسبیل

و گا هی به « سبزه ء خط » هم تشبیه شده :

سبزه ء خط تو د ید یم و زبستا ن بهشت        به طلبگا ری ا ین مهر گیاه ا مده ا یم

بیت د یگر ا ز ند یم کا بلی :

ر یحا ن خط به د و ر لبت ، سر کشیده ا ست

ا ین « سبزه » پا به د ا من کو ثر کشیده ا ست

که « سبزه» به موی پشت لب و دهن معشوق به حو ض کو ثر تشبیه شده ا ست. یعنی موی پشت لبت ما نند

سبزه ا یست که د را طرا ف حوض کوثر روییده باشد. صفت سبزه خط ا کثر به پسرا ن نو روس گفته میشود .

 بید ل هم گو ید : بسکه ا ز شا دا بی خطت شد ا ین گلزا ر، سبز

                   خا ک میگر د د چو ا بر ا ز سا یه ء د یوا ر سبز

هد ف بید ل ا ز گلزا ر، روی معشوق ا ست  که با بر ا مد ن موی پشت لب شا دا ب گر د یده ا ست.

د ر خت سرو هم  به سر سبزی و ا زا ده گی  همیشه گی ا ش شهرت دا رد. بید ل گو ید :

سا ز وبر گ عشرت ا ز با ر تعلق  ر ستن ا ست       سرورا ا زا د ه گیها د ارد ا ینمقدا رسبز

   قها ر عا صی ، « سرود سبز » را زمزمه میکند ، سرود ا زا دی و ا زا د زیستن را که د رد غر بت ودوری

ا ز و طن ، رو ح ا و ود یگر کبو ترا ن سبز جنگل را ا فسرد ه ا ست :

کبوتر های سبز جنگلی د و ر د ست ا ز من

سرود سبز، می خوا هند

من ا هنگ سفر د ا رم

من و غر بت ، من و د و ری

خدا حا فظ، گل سوری   ( قها ر عا صی )  

سرو که همیشه سر سبز و ازا ده ا ست ، بد لیل رستن ا و ا ز تعلق ا ست ؛ ا ز غیر وا بستگی ا ش ا ست .

« سبزه » که رنگ سبز د ا رد ، و هما ن معنی سر سبزی و طرا وت را می رسا ند ، گا هی به معنی ا صلی خو د ش هم بکا ر برده شد ه ا ست . ما نند بیت زیر ا ز حا فظ:

ر سید مژه ده که ا مد بها ر و « سبزه » د مید     وظیفه گر بر سد، مصرفش گلست ونبید 

 بیتی د یگر ا ز بید ل :  کهکشا ن هم پا یما ل موج طو فا ن گل ا ست

                          سبزه را ا ز خوا ب غفلت ، چند بر دا رد بهار

سبزه ا ز خوا ب غفلت بر دا شتن ، یعنی با ا مد ن بها ر ، سبزه ها د و باره می رو یند و این بها ر است

که ا و را دو با ره زنده می سا زد و ا ز خوا ب غفلت ، بید ا ر میکند. عمر خیا م هم ربا عی زیبا یی دا رد :

ا بر ا مد و با ز، بر سر سبزه گر یست         بی با ده ء ا ر غوا ن نمی با ید زیست

ا ین سبزه که امروز، تما شا گه ء ماست       تا سبزه ء خا ک ما ، تما شا گه کیست

  د خترا ن سبزه، سبزه زا ر چشم، رو یش سبزه ، د ر ا شعا ری ا ز لطیف پد را م، فا یقه جوا د و حمیرا نکهت د ستگیر زا ده :    می توا نم ا ز د خترا ن سبزه ،

                            سبزه رنگ کا بل بگویم  

                            ا ز را ستی عشق شا ن  ،

                            ا ز د ر و غها ی نا گزیر شا ن

                            بلوغ زود رس ا فتا ب

                            گر ما ی زود رس شا ن د ر ا فتا ب گرم .......  ( لطیف پد را م )

گلد ا نه های لبخند، مستا نه می شکوفد     د ر سبزه زار چشمم، شیرین لبان د لتنگ ( فا یقه جواد)

و قت ا نست که چون سبزه برو یم ززمین    ا ز رخ با غ برو بم غم ا ین بی ثمری ( حمیرا نکهت)

د ر بیتی ا ز یک غزل نا ب بیرنگ کهدا منی ، گریه ء سبزه هم ا مد ه ا ست :

گل جدا گر یه کند، سبزه جدا ، با غ جدا         چقد ر ظلم روا د یده د ر ا ین ملک، خد ا !

د ر وا قع ، ا ندوه شا عر ا ز تسلط فر هنگ تفنگ و مصیبت جنگ ا ست که گل و لا له وسبزه و بها را ز کشور

ر خت بسته و ا نچه ظلمی که بوده به مر د م روا د یده شده ا ست.

    فر خی سیستا نی ، قصید ه معرو فی د ر وصف د ا غگا ه ا میر ا بو ا لمظفر چغا نی د ا رد که

د ر ا ن « سبزه » را به معنی ا صلی ا ش با زیبا تر ین تشبیها ت بیا ن کر ده ا ست :

چون پرند نیلگون برروی پو شد ، مر غزا ر

پر نیا ن هفت رنگ، ا ندر سر ا رد کو هسا ر

سبزه ا ند ر سبزه بینی ، چون سپهر ا ند ر سپهر

خیمه ا ند ر خیمه بینی، چون حصا ر ا ند ر حصا ر

د ر یکجا سبزه را به پرند نیلگون ما نند کر ده که د ر مر غزا ر رو ییده ود ر جا ی د یگر به پرنیان

هفت رنگ که کو هسا رها را پو شا نیده و با ز به سپهر ا ند ر سپهر که همه سبز ا ست.

  بیتی هم ا ز ا میر خسرو د هلوی د ر همین معنی :

صبا را گاه ا ن ا مد که را ه بو ستا ن گیرد    زمین را سبزه د ر د یبا وگل ، د ر پر نیان گیرد

هلا لی چغتا یی د ر وصف د ر یا گو ید :

لب د ر یا ست، چون لب د لبر         ا ز برون سبزه ، وز د رو ن گو هر

 د ا کتر نصری ، زمین و گل و سبزه را با ریختن خون شهیدا ن را ه ا زا دی رنگین ا ز خون می بیند :

ا ز بسکه زمین گشته بخون شهدا ء تر       هر سبزه که سر بر کند ا ز جا، گل خون ا ست !

 و   ا ستا د وا صف با ختری ا نسا ن را به ا ینده ، ا ینده ء سبز ورو شن ا مید وا ر میکند:

... به با غ قرن، گذا ری کن

    که چتر ا بی تا ج و نگین نیلی برگ ،

  و د ست کو چک هر سبزه ،

  ترا به جنگل سبز ا مید ، میخوا نند    ( بخشی ا ز سروده ء و ا فتا ب نمی میرد )

   د ا کتر ا کرم عثما ن قصه نو یس نا م ا ور کشور ما د ر د ا ستا ن ( نا زی جا ن همد م من )  خود

ا ز یا ر « سبزه » ، تصویر د ل ا نگیزی دا رد که با هم میخوا نیم : « نا زی ، سبزه ء د لکش بود  مثل

فلفل . ا ن سا لها ییکه پد ر ش د ر گجرا ت وبنگا له وپتیا له د نبا ل حیل کلا ن و حیل خورد و دا ل چینی

و ا نا ر دا نه میگشت ، ا فتا ب حسود ا ن د یا ر که سپید ا ندا می به لطا فت نا زی را د یده ندا شت ،

عقر ب وا ر چندا ن نیشش می زند که پا ک گند می رنگ میشود . گفتی ا ز تیره وتبا ر د رو گرا ن بو د ه

ا ست. غلا م پیشتر ها فکر میکرد که صر ف کا بلی د ختر های سفید پو ست ویک لا ونا زک ا ندا م زیبا یند

وا ما بعد ا ز د یدا ر نا زی ، د ر مییا بد که « سبزه » ، د لکش بهتر ا ست. چه ا گر سفید خود را نیا را ید

وا ز سر خی و سفیده مد د نگیرد ، پک بیرنگ میشود . مثل شیر بر نج که طعم دا رد و رخش ندا رد . ولی

به روی گند می هر چه بنگری ، سیر نمی شوی . وشا ید هم مدا م نا ن گند م ا ز همین خا طر با شد »

      « سبزه و سبزینه » گا هی هر د و به یک معنی بکا ر برده شده ا ند . که معنی ا ش هما ن یا رومعشوق

 سبز چهره و زیبا است. وگا ه هم خود سبزه . د ر ا هنگها و ترا نه ها ی فو لکلو ریک نیز وا ژه های سبزه

 و سبزینه فرا وا ن ا ستفا ده شد ه ا ند. ما نند ا ین ا هنگ ها ی محلی :

ا و سبزه جا ن ا و سبزه، با غ کلا ن سبزه

شما ل ا ز قبله خیزه ،  زلفکا یش می لر زه

ویا : سبزه به نا ز می ا یه  ، محرم را ز می ا یه

    ا ز د ل پر د ر د م بشنو ، د ل به گدا ز می ا یه

وا ژه ء « سبزینه » هم گا هی به معنی  هما ن یا ر سبزه ا ست . ما نند ا ین دو بیتی عا شقانه ء محلی :

  سبزینه ( همسایه ) د ختر، مرا به خود یار بگیر

         سو غا ت مرا ا ز سر د یوا ر، بگیر

         سو غا ت من عا شق ا گر کم با شه

         تا ا مد نم، خود ت ره بیدا ر بگیر

ا هنگ ها ی زیا د ی با ا وا ز هنر مندا ن محلی خود د ا ریم که با وا ژه ء « سبزینه » ا غا زمیشود مانند:

          یا ر سبزینه ء من ، به چی کا ر ا مده ا ی ؟

         یک سبد گل به برت ، با بها ر  ا مد ه ا ی !

ویا :     سبزینه یا ر، سبزینه یار،

          سبزینه د لبر یا ر ، یا ر

    بشیر سخا ورز، شا عر و نو یسنده خوب کشور ما سا لها قبل یک د فتر شعرزیر عنوا ن « سبزینه شرقی من»

چا پ کرد که گما ن می رود کمتر شا عر ا مروز ما ا ز محبوب خود چنین تصویر د ل ا نگیزی د ا ده با شد.

با شد . ا ینک یک بند ا ز سروده ء « سبزینه ء شرقی » ا ورا بگونه ء مثا ل با هم میخوا نیم :

سبزینهء شرقی من

که د ر سبز ترین با غستا ن ا ند یشه ا م د ر خت گلشن بنیا دی

تنها تو مید ا نی که من ،

د ر سرد تر ین زمستا ن غر بت

پتو یی ا ز گلهای مخملی یا د تو به دور می پیچم

و نوا زش های شبنمین تو، بها رینه ا م می سا زد

                                                        ( بخشی ا ز سروده ء سبزینهء شرقی ، بشیر سخا ورز)

  تا جیکا ن ما ورا ء ا لنهر ، ترا نه ها و دو بیتی های زیبا یی دا رند که خوا ند نی و شنید نیست . ما نند

ا ین اهنگ : سبزک لب جوی ،

             یا ر نغزک لب جوی ؛ من عا شق  تو!

و یا ا ین دو بیتی محلی :ا ی دخترک سبزینه ء بوی بهار     شویک ته کشم خود ته کنم بیوه زا ر

        شویک مه نکش، خود مه نکن بیوه ء زا ر           خربوزه بخور، تره به پا لیزچه کا ر!

و ا ین بیت زیبا :      سبزینه د ختر، ا ز غمت نا لش کر د م

                       سنگای ( سنگها ) د ر خا نه ته با لش کر د م            ( ها لند_ ا گست 2004 )