|
در رساله بقراط آمده است:مغز
پيام آور ادراك است و ابزاري براي كسب خرد و دانش.
در پستهای گذشته
برخي جزئيات مشخصه هاي زباني كه مردم براي ايجاد و
درك پيام هاي زباني به كار مي برند توصيف شد.
اكنون اين سئوال مطرح مي شود كه توانايي استفاده
از مغز در كجا قرار دارد و اگر جايگاه آن در مغز
مي باشد دقيقا در كدام بخش آن است؟درواقع تلاش
براي رسيدن به پاسخ اين سئوال و درك بسياري از
پيچيدگي هاي توانايي زباني بشر قدمتي به اندازه
تاريخ دارد.
بخش هاي مغز
به منظور بررسي دقيق نواحي خاصي از مغز كه به
عملكرد زباني مرتبط مي شوند سري را بدون مو پوست و
استخوان جمجمه در نظرمي گيريم كه پايه مغز و جسم
پينه اي آن برداشته شده است.آن
گاه دو بخش اصلي باقي مي ماند:نيمكره
ي چپ و نيمكره راست.اگر
نيمكره چپ را طوري قرار دهيم كه بخش جانبي آن در
معرض ديد باشدتصوير زيربه دست مي آيد.
بخش هاي رنگی تصوير نشان دهنده ي قسمت هاي مربوط
به عملكرد زباني است.
1-ناحيه
بروكا
در دهه ي
1860
پل بروكا جراح فرانسوي در يك جلسه ي علمي در پاريس
اعلام كرد كه توانايي زباني ما در نيمكره چپ مغز
قرار دارد.شاهد
او براي اين ادعا
8
بيماري بود كه در نتيجه ي وارد شدن آسيب به
قشرگفتاري پيشين در نيمكره ي چپ مغزشان دچارمشكلات
جدي در توليد گقتار شدند.اين
قسمت به ناحيه ي بروكا معروف شد.
2-ناحيه
ورنيكه
در دهه ي1870كارل
ورنيكه پزشك آلماني در يك گزارش اعلام كرد كه قشر
گفتاري پسين در بيماراني كه مشكلات درك گفتاري
دارند آسيب ديده است.با
اين كشف مشخص شد كه اين قشر يا همان ناحيه ورنيكه
به طور جدي در درك گفتار دخالت دارد.
3-ناحيه
حركتي تكميلي
در دهه ي1950دو
جراح اعصاب به نام هاي پنفيلد و رابرتز مداركي دال
بر دخالت اين ناحيه در توليد فيزيكي گفتار ارائه
دادند.اين
دو دريافتند كه با وارد كردن اندكي جريان برق به
نواحي خاصي از مغز مي توان بخش هايي را كه تحريك
الكتريكي آن ها باعث تغيير در توليد عادي گفتارمي
شود شناسايي كرد.از
آن جا كه اين ناحيه بسيار نزديك به شياري است كه
بخش اعظمي از اعمال حركتي درآن جا كنترل مي شود مي
توان نتيجه گرفت كه اعمال حركتي دخيل در توليد
گفتار نيز از اين ناحيه عمومي كنترل مي شود.در
واقع پنفيلد و رابرتز توانستند با همكاري صدها
بيمار كه شجاعانه حاضر شدند تحت عمل جراحي بدون
بيهوشي قرار بگيرند به اين حقيقت دست يابند كه اين
3
ناحيه در نيمكره ي چپ مغز نقش اساسي در توليد
گفتارو زبان دارند.
نظريه منطقه بندي مغز
با شناسايي اين3
ناحيه به اين نتيجه مي رسيم كه مي توان جنبه هاي
خاصي ازتوانايي زباني رادرهماهنگي با مكان هاي
خاصي در مغز قرار داد و اين كه فعاليت هاي مغزي كه
در شنيدن درك و سپس بيان يك كلمه دخالت دارند از
الگوي خاصي پيروي مي كنند.كلمه
در ورنيكه شنيده و درك مي شود سپس به ناحيه بروكا
براي تدارك توليد منتقل مي شود و بعد از آن به
ناحيه حركتي فرستاده مي شود تا به طور فيزيكي ادا
گردد.اين
نظريه راهي است براي بيان اين كه توانايي هاي
زباني ما مكان هاي قابل شناسايي در مغز دارند.
اما براي توضيح آن و پي بردن به ساختمان پيچيده
مغز به ناچار از ذكر روابط پيچيده اعصاب مركزي
نقش پيچيده خون رساني درمغز و ماهيت همبستگي
متقابل بسياري از عملكردهاي مغز چشم مي پوشيم چرا
كه قادر نيستيم مدارك فيزيكي مستقيمي از فرايندهاي
زباني در مغز به دست آوريم.
اما شايد بهترين راه به كار بردن يك توصيف استعاري
باشد.
مانند فرويد كه هوشمندانه استعاره ماشين
بخار را براي شرح برخي فعاليت هاي مغز به كار مي
برد و يا ارسطو كه از مغز به عنوان اسفنجي
سرد براي خنك نگاه داشتن خون ياد مي كرد.
پديده نوك زبان و لغزش هاي زباني
همه ما به عنوان توليدكنندگان گفتار هر از گاهي در
به كارگيري هماهنگ مغزو گفتاربا مشكل روبرو مي
شويم.مثلا
در پديده نوك زبان كلمه اي از ذهنمان مي گريزد به
اين معني كه آن كلمه را مي دانيم اما نمي توانيم
به زبان بياوريم.
بررسي ها نشان مي دهد كه معمولا صورت واجي خلاصه و
دقيقي از آن كلمه در ذهنمان وجود دارد كه مي
توانيم نخستين آواي آن را به طور صحيح ادا كنيم و
حتي تعداد هجاهاي آن كلمه را نيز مي دانيم.اين
پديده كه عمدتا در مورد كلمه ها و اسامي غيررايج
مشاهده مي شود نشان دهنده آن است كه مخزن كلمات ما
بر اساس اطلاعا ت واجي به طور نسبي سازمان يافته
است و بعضي از كلمه ها درآن مخزن آسان تر از ساير
كلمه ها بازيابي مي شوند.زماني
كه درفرايند بازيابي دچار اشتباه مي شويم مي بينيم
كه اغلب بين كلمه مورد نظر و كلمه اشتباه تشابهات
واجي زيادي وجود دارد.
لغزش زباني نوع ديگري از اشتباه زباني است كه بر
اثر آن عبارات درهم و برهم توليد مي شود.اين
نوع اشتباه به اسپونريزم نيزمعروف است و علت اين
نامگذاري فردي است به نام ويليام اسپونر رئيس يكي
از دانشكده هاي اكسفورد كه به دليل لغزش هاي زباني
خود معروف بود.بيشتر
لغزش هايي كه به او نسبت دادند از نوع تغيير جاي
دوآوا بوده است.معروف
ترين آن اين جمله است:
You have hissed all my mistory
classes.
به
هر حال اغلب اشتباهات زباني در نتيجه تغيير مكان
آوايي از يك كلمه به كلمه بعدي به وجود مي آيد.مثل:سيگ
سياه به جاي سگ سياه.يا
بر اثر به كار بردن يك آوا از كلمه بعدي در كلمه
قبلي مانند:
مياهوي مهماني به جاي هياهوي مهماني.
چنين اشتباهاتي اتفاقي نبوده و زنجيره هاي
واجشناسي در ايجاد آنها دخيل اند ودر واقع
اشتباهاتي هستند كه مغز به هنگام سازماندهي پيام
هاي زبا ني مرتكب مي شود.
نوع ديگري از اشتباهات كه كم تر مشاهده مي شود
لغزش هاي گوش ناميده مي شود و نشان دهنده آن است
كه چگونه مغز تلاش مي كند نشانه شنيداري دريافت
شده را درك كند.
براي مثا ل
:
great ape
را مي شنويم و و تعجب مي كنيم كه چرا كسي در دفتر
كار به دنبال
آن مي گردد در حالي كه گويشور در واقع عبارت
grey tape
را بيان كرده است
.
زبان پريشي
اشتباهات زباني ذكرشده كه گاه گاهي دچار آن مي
شويم بسيار متفاوت است با انواع مختلف
لغزش هاي زباني كه برخي افراد تمام عمر با آن
مواجهند.اين
لغزش ها زبان پريشي ناميده مي شود و نقصي در
عملكرد زباني است كه بر اثر آسيب ديدگي مناطق خاصي
از مغز ايجاد شده و نتيجه آن ايجاد مشكل در درك يا
توليد صورت هاي زباني است.
طبقه بندي انواع زبان پريشي معمولا بر اساس علايم
بيماري شخص زبان پريش صورت مي گيرد.
زبان پريشي بروكا
در اين زبان پريشي كه نوع وخيم آن است فرد مبتلا
با مشكلاتي مانند كاهش عمده در ميزان گفتار توليد
آشفته آرام ومعمولا همراه با تلاش فراوان دست به
گريبان است.در
اين نوع زبان پريشي اغلب تكواژهاي واژگاني(افعال
و اسامي)به
كار مي روند و تكواژهاي دستوري(حرف
تعريف حروف اضافه و تكواژهاي تصريفي)
پي در پي حذف مي شوند به اين دليل آن را از نوع
بدون دستورمي دانند.نمونه
اي از گفتار فردي كه زبان پريشي او خيلي شديد نيست:وي
در جواب به اين سئوال كه
صبحانه چه خورده اي؟
مي گويد:
من تخم مرغ ها و خوردم وقهوه نوشيدم صبحانه.
زبان پريشي ورنيكه
نوعي زبان پريشي است كه بر اثر آن در درك شنيداري
اشكالاتي بوجود مي آيد و گاهي زبان پريشي حسي
ناميده مي شود.دراين
نوع زبان پريشي بر خلاف زبان پريشي بروكا فرد
مبتلا قادر است به راحتي و همراه با آهنگ و تلفظ
صحيح صحبت كند
اما در عين حال گفتار وي همراه با اشكالات واژگاني
بسياري است.شخص
زبان پريش عبارت هاي خيلي كلي را حتي در پاسخ به
سئوال هاي خاص كه براي كسب اطلاعات پرسيده مي شود
ارائه مي كند.اشكال
در پيدا كردن كلمه هاي صحيح و طول و تفصيل نا بجا
در كلام
نيز بسيار رايج است.
مثال:
-آيا
دوست داري در گانزاس باشي؟
-
بله هستم.
انوميا در اين نوع زبان پريشي بيمار دربه زبان
آوردن اسامي دچار مشكل مي شود.
با اين حال به محض اين كه شخصي اسم فرد يا شئ مورد
نظر را برايش بازگو كند آن را تشخيص مي دهد.
فرد مبتلا هم چنين معمولا مي تواند اسم درست را از
ميان گروهي از نام ها انتخاب كند.
درك و تكرار گفتار نيز در اين افراد به شكل طبيعي
انجام مي گيرد و گفتار آن ها روان و سليس است.
به
هر حال مشكل كلمه يابي در بسياري از زبان پريشي ها
وجود دارد.
هم چنين در بسياري موارد مشكلات گفتاري با مشكلات
نوشتاري و آسيب هاي شنيداري با مشكلاتي درخواندن
همراه است.مي
توان گفت انواع زبان پريشي هايي كه توصيف شد هميشه
بر اثر آسيب رسيدن به نيمكره چپ به وجود مي آيد.البته
برتري نيمكره چپ در فعاليت هاي زباني از طريق
تحقيق ديگري نيز ثابت شده است.
استماع دو گانه
اين روش آزمايشي برپايه اين واقعيت استوار است كه
هر آزمايشي در سمت راست بدن صورت گيرد در نيمكره
چپ مغز پردازش مي شود و باالعكس.در
اين آزمايش دو نشانه آوايي متفاوت به طور هم زمان
از طريق يك جفت گوشي به گوش هاي فرد تحت
آزمايش مي رسد.مثلا
از يكي از گوشي ها صداي
"با"و
از گوشي ديگر دقيقا در همان زمان صداي"دا".
وقتي از او پرسيده شود چه صدايي را شنيده آوايي را
كه از گوش راست به او رسيده شناسايي مي كند.اين
پديده مزيت گوش راست در شنيدن آواهاي زباني نام
دارد.در
اين فرايند نشانه زباني دريافت شده از طريق گوش چپ
به نيمكره راست فرستاده مي شود و سپس براي پردازش
به نيمكره چپ
(مركز
زبان)
ارسال مي شود.اين
مسير غيرمستقيم طولاني تر از مسيري است كه يك آوا
از گوش راست تا نيمكره چپ مغز طي مي كند و اين
بدان معني است كه نخستين نشانه اي كه پردازش مي
شود برنده است.در
اين ميان مسئوليت پردازش بسياري از نشانه هاي
دريافتي غيرزباني به عهده نيمكره راست است.بنابراين
نيمكره راست آواهاي غير گفتاري و نيمكره چپ آواهاي
زباني را پردازش مي كند.
دوره بحراني
در طول دوران كودكي
(
تا دوران بلوغ
)
دوره اي وجود دارد كه در آن مغز انسان بيش ترين
آمادگي را براي پذيرش و
يادگيري يك زبان خاص دارد.
اين دوره را دوره بحراني ناميده اند.
اگر كودك در اين دوران بنا به هر دليلي نتواند
زبان را فرا بگيرد در سال هاي بعدي عمر خود با
مشكلات زيادي براي يادگيري زبان روبرو خواهد شد.
منبع:
http://www.linguist87.blogfa.com
|
