سونامي یا ابر موج ها
سونامي يك سري از موج هاي عظيم هستند كه موقعي كه به ساحل برخورد مي كنند، مي توانند موجب خرابي هاي عظيم و تلفات انساني شوند. سونامي در اثر زلزله هاي زيرآبي، لغزيدن صخره ها در زير دريا يا خيلي به ندرت به وسيله شهاب سنگ يا سياركي كه از فضا به داخل آب برخورد مي كند ايجاد مي شود.
بيشتر سونامي ها در اثر زلزله هاي زيرآبي ايجاد مي شوند. اما همه زلزله هاي زيرآبي موجب سونامي نمي شوند. يك زلزله بايد بيش از 75/6 در مقياس ريشتر بزرگي داشته باشد تا سونامی ایجاد کند. حدود 90 درصد همه سونامي ها در اقيانوس آرام رخ مي دهند. بيشتر سونامي ها قبل از اين كه به خشكي برخورد كنند، خود را نشان مي دهند و با استفاده از فناوري هاي نوين شامل (سيسموگراف كه وقوع زلزله را نشان مي دهد، شناورهاي ساحلي مجهز به رايانه كه مي توانند تغييرات در ارتفاع موج ها را اندازه گيري كنند و يك سيستم سوت زني روي ساحل) مي توان وقوع سونامی را پیش بینی کرد و مردم را از خطر احتمالي آن آگاه كرد.
اگر آب بسرعت از ساحل عقب بكشد و بعد به ارتفاعات بالاتر و به درون خشكي كشيده شود، يعني اين كه ممكن است سونامي رخ دهد. همچنين اگر مردم در کنار ساحل احساس کنند يك زلزله رخ داده است، ممكن است همین زلزله موجب سونامي شود. بنابراين بايد به سمت بخش هاي مرتفع تر و داخلي تر خشكي بروند. بعضي از ساحل های اقیانوس آرام سوت هاي هشدار دهنده سونامي دارند. اولين موج سونامي اغلب بزرگ ترين موج نيست. بنابراین مردم وقتی موجي كه به طور غيرطبيعي بزرگ است را مشاهده می کنند، باید به سرعت به بخش هاي داخلي تر خشكي بروند. چون حتي ممكن است موج هاي بزرگ تري در راه باشد.
معنی سونامي
كلمه سونامي( ابر موج های ساحلی) از واژه اي ژاپني سو به معنی ساحل و نامی موج مي آيد. سونامي بعضي وقت ها به اشتباه "موج هاي جزر و مدي" ناميده مي شود. در حالي كه سونامي در اثر جزر و مد ايجاد نمي شود (جزر و مدها به وسيله نيروي جاذبه ماه بر روي دريا ايجاد مي شوند). در حالی که موج هاي منظم و همیشگی به وسيله باد ايجاد مي شوند.
پيشرفت سونامي
سونامي ( ابر موج های ساحلی) موقعي شروع مي شود كه حجم عظيمي از آب بسرعت مرتفع می شود. اين حركت سريع مي تواند در نتيجه يك زلزله زيرآبي رخ دهد (موقعي كه كف دريا بسرعت به بالا يا پايين حركت مي كند)، يا بر اثر لغزيدن صخره، يا يك انفجار آتشفشاني و يا هر حادثه ديگري كه انرژي زیادی دارد ايجاد شود.
بعد از اين كه حجم عظيمي از آب حركت مي كند، موج حاصل از آن خيلي بلند مي شود. فاصله از نوك يك موج تا نوك موج بعدي بیش از چند صد مايل طول دارد. دوره (فاصله زماني از آمدن يك موج تا آمدن موج بعدي) هم خيلي طولاني است. و در آب هاي عميق حدود يك ساعت طول مي كشد.
در درياي عميق، ارتفاع سونامي ممكن است به حدود يك متر برسد. در آب هاي عميق اغلب سونامي با چشم غيرمسلح قابل ديدن نيست. اين امر كشف و رديابي سونامي را در درياي عميق خيلي مشكل مي كند.
سرعت سونامي
يك سونامي ممكن است با سرعت بيش از 970 كيلومتر در ساعت در اقيانوس هاي باز حركت كند. يعني با سرعتي كه جت پرواز مي كند. يك سونامي ممكن است تنها چند ساعت طول بكشد تا سراسر اقيانوس را طي كند. در حالی که يك موج منظم (كه به وسيله باد توليد مي شود) با سرعتی در حدود 90 كيلومتر در ساعت حركت مي كند.
وقتي سونامي به ساحل برخورد مي كند
هنگامي كه يك موج سونامي به ساحل نزديك مي شود (جايي كه دريا كم عمق مي شود)، كف آن به كف ساحل برخورد مي كند و موجب مي شود كه سرعت موج آهسته شود و ارتفاع آن افزايش يابد. به عبارتي طول موج يعني فاصله نوك يك موج تا نوك موج بعدي كاهش مي يابد. بزرگي يك موج چند برابر افزايش مي يابد و طول موج كاهش مي يابد (فاصله نوك يك موج تا نوك موج بعدي).
در هنگام ورود به خشكي يك موج سونامي مي تواند صدها متر ارتفاع پيدا كند. سرازيري هاي پلكاني ساحل موج هاي سونامي بلندتري را موجب مي شود. به علاوه موج هاي سونامي بزرگ كه با كناره ساحل تصادف مي كنند، مقدار عظيمي از آب را به داخل ساحل در بالاي سطح درياي منظم و هميشگي هل مي دهد. اين امر مي تواند موجب وارد آمدن خرابي هاي عظيمي به داخل خشكي شود.
سيستم هاي هشداردهنده سونامي
سيستم هاي هشدار دهنده سونامي در بسياري از مكان هاي اطراف زمين وجود دارند. متأسفانه از آنجايي كه سونامي ها موقعي كه در داخل دريا هستند خيلي ارتفاع بلندي ندارند، كشف آنها آسان نيست و علايم اشتباه بسياري فرستاده می شود. هشدار دهنده ها در ساحل ها ممكن است به طول مؤثرتري فعاليت كنند و نبايد آنها را ناديده گرفت.
مقایسه موج هايي كه در اثر باد توليد مي شوند با موج هاي سونامي
موج هاي منظم (كه به وسيله باد ايجاد مي شوند)، خيلي با موج هاي سونامي متفاوتند. موج هاي سونامي خيلي سريع تر از موج هايي هستند كه به وسيله باد ايجاد مي شوند و طول موج هاي خيلي بيشتري هم دارند (فاصله از نوك يك موج تا نوك موج بعدي). در درياي عميق، موج هاي سونامي خيلي كوچك هستند. اما در ساحل، آنها دو تاي موج هاي منظم هستند.
موج هاي سونامي هر چند مدت يك بار رخ مي دهند؟
سونامي ها خيلي نادر هستند. معمولاً در هر قرن شش سونامي اساسي رخ مي دهد.
مدل كوچكي از سونامي
شما مي توانيد مدل ريزي از سونامي را با انداختن يك سنگ به داخل كاسه آب ايجاد كنيد. اين كار موجب مي شود موج هايي از محل برخورد به طرف خارج پخش شود.
