ناگفته‌های نشست خبری اوباما - کرزی
عزیز حکیمی
خبرنگار افغان مقیم بریتانیا
پایان ماموریت رزمی آمریکا تا بهار پیشرو اصلی ترین بخش توافقات میان دو رئیس جمهوری بود
نشست خبری روسای جمهوری افغانستان و آمریکا با اشاره‌هایی به برخی چالشهای حساس پیش روی ماموریت نظامی نیروهای ائتلاف و ناتو در افغانستان همراه بود.
باراک اوباما، رئیس جمهوری آمریکا سپردن مسئولیت کامل تامین و حفظ امینت به قوای مسلح افغان در سال جاری را یک "پیشرفت دیگر" در افغانستان خواند و گفت که تا پایان ۲۰۱۴ "جنگ به شکلی مسئولانه پایان خواهد یافت."
او تاکید کرد که "القاعده هدف اساسی ماموریت نظامی آمریکا در افغانستان بود" و افزود با "ضربات ویران کننده‌ای" که نیروهای آمریکایی بر القاعده وارد کرده اند، هدف نظامی آمریکا برآورده شده است، یعنی: "حصول اطمینان از اینکه القاعده دیگر هرگز نمی‌تواند از افغانستان برای حمله علیه کشور ما استفاده کند."
رئیس جمهوری آمریکا همچنین تاکید کرد که نیروهای آمریکایی طالبان را به عقب رانده اند و اینکه بیشتر شهرهای عمده افغانستان و بیشتر افغانها احساس امنیت می‌کنند و شورشیان درحال از دست دادن مناطق تحت کنترل خود هستند.
پایان ماموریت ناتو، ادامه عملیاتهای ویژه
آقای اوباما در تشریح آینده ماموریت نظامی آمریکا در افغانستان گفت که از بهار امسال (۱۳۹۲) نقش سربازان آمریکایی به "آموزش، راهنمایی و کمک به نیروهای افغان" محدود خواهد شد و آن را "گامی دیگر به سوی بازگرداندن حاکمیت ملی کامل افغانستان به افغانها" خواند.
این تغییر نقش، آغاز روند خروج ۶۶ هزار سرباز باقی مانده آمریکایی و دیگر نیروهای ائتلاف خواهد بود.
آقای اوباما گفت که در طول ماه‌های آینده مرحله بعدی خروج نیروها را اعلام خواهد کرد.
"ایالات متحده در بیش از نود کشور جهان حضور نظامی و یا پایگاه دارد و در همه این کشورها اساس حضور قانونمند این نیروها تحت سندی با عنوان توافقنامه وضعیت نیروها تنظیم می‌شود."
با اینحال، رئیس جمهوری آمریکا ماموریت این کشور در بعد از ۲۰۱۴ را "بسیار مشخص و محدود" خواند که دوهدف دارد: "اول آموزش و کمک به قوای مسلح افغان و دوم، عملیاتهای ضدتروریستی هدفمند."
آقای اوباما در بخش دیگری از سخنانش باز هم به حضور رزمی سربازان آمریکایی در افغانستان بعد از ۲۰۱۴ اشاره کرد و گفت که هدف آن "حصول اطمینان از این است که می‌توانیم به دنبال بقایای القاعده و متحدان آن که قادر اند تهدیدی برای خاک ما [امریکا] باشند، برویم."
این درحالی است که تاکید چند باره رئیس جمهور کرزی در این نشست خبری بر "بازگشت حاکمیت ملی کامل به دست افغانها" بی‌ارتباط با اشاره مشخص او به اینکه "نیروهای آمریکایی دیگر در قریه های افغانستان حضور نخواهند داشت"، نبود.
به نظر می‌آید موضوعی که رهبران دو کشور از پرداختن به جزییات آن طفره رفتند، این است که نیروی ویژه آمریکایی که مستقل از ناتو و حکومت افغانستان در روستاهای افغانستان دست به "عملیاتهای ضدتروریستی" می‌زند، به این عملیاتها ادامه خواهد داد.
اشاره آقای کرزی به "خروج نیروهای آمریکایی از قریه‌جات افغانستان" و نیز اشاره رئیس جمهور اوباما به ادامه هدف‌گیری بقایای القاعده و متحدانش بعد از ۲۰۱۴، هر دو می‌تواند اشاره تقابل گرایانه به حضور و عملیات نیروی ویژه یا کماندوهای آمریکایی در خاک افغانستان باشد.
از سال ۲۰۰۶ به این سو که فرماندهی نیروهای تحت فرمان ناتو را آمریکا بر عهده گرفت، کماندوهای نیروی ویژه آمریکا که قبلا فرماندهی مستقلی داشت، تحت فرماندهی نیروی ناتو قرار دارند که هم اکنون بر عهده ژنرال جان آلن امریکایی است.
عملیاتی که منجر به کشته شدن اسامه بن لادن، رهبر شبکه القاعده در خاک پاکستان شد، نیز توسط نیروهای ویژه آمریکایی انجام گرفت.
از سوی دیگر، ژنرال آلن در توضیح سه گزینه پیشنهادی خود، یعنی حضور نیروی شش هزار، ده هزار و یا بیست هزار سرباز آمریکایی بعد از سال ۲۰۱۴ در خاک افغانستان، روشن ساخت که عملکرد نظامی آمریکا در افغانستان بعد از ۲۰۱۴ رابطه مستقیمی با تعداد سربازان آن خواهد داشت.
فرمانده نیروهای آمریکایی و ناتو اخیرا در توضیح گزینه "شش هزار سرباز" به نیویورک تایمز گفت که در آن صورت "ماموریت آمریکا در افغانستان به صورت گسترده‌ای به عملیاتهای خاص کماندوها برای شکار شورشیان (و القاعده) محدود خواهد بود."
"من قبلا به رئیس جمهور کرزی گفته ام که ما ترتیباتی مثل این [توافقنامه امنیتی] را با بسیاری از کشورها در جهان داریم و با هیچ یک از این کشورها توافق امنیتی نداریم که شامل مصونیت سربازان ما نباشد. این روشی است که من به عنوان رئیس کل قوای مسلح می‌توانم اطمینان یابم که از سربازان ما در حال که مشغول اجرای ماموریت های بسیار دشوار اند، حفاظت می‌شود."
باراک اوباما
به عبارت دیگر، فارغ از آنکه چه تعداد نیروی آمریکایی بعد از سال ۲۰۱۴ در افغانستان باقی بماند، اولویت این نیروها کماکان، به تعبیر رئیس جمهور اوباما، "هدف گیری بقایای القاعده و متحدان آن" خواهد بود.
آقای کرزی در گذشته نیز نسبت به عملکرد کماندوهای آمریکایی در خاکش کشورش معترض بوده است.
گفته می‌شود که چگونگی عملکرد نیروی ویژه آمریکایی و نیز موضوع مصونیت قضایی سربازان آمریکایی بعد از سال ۲۰۱۴ از جمله پرچالش‌ترین مسائلی است که در توافقنامه امنیتی دوجانبه میان آمریکا و افغانستان گنجانده خواهد شد.
توافقنامه امنیتی و مصونیت سربازان آمریکایی
با وجود ابهامات و معلومات اندکی که پیرامون موضوع مصونیت قضایی سربازان آمریکایی وجود دارد، این موضوع از داغترین بحث‌های اخیر در عرصه سیاسی افغانستان بوده است.
باراک اوباما در نشست خبری خود واضح ساخت که مصونیت سربازان آمریکایی باید در توافقنامه دوجانبه امنیتی گنجانده شود و گفت: "من قبلا به رئیس جمهور کرزی گفته ام که ما ترتیباتی مثل این [توافقنامه امنیتی] را با بسیاری از کشورها در جهان داریم و با هیچ یک از این کشورها توافق امنیتی نداریم که شامل مصونیت سربازان ما نباشد. این روشی است که من به عنوان رئیس کل قوای مسلح می‌توانم اطمینان یابم که از سربازان ما در حال که مشغول اجرای ماموریت های بسیار دشوار اند، حفاظت می‌شود."
کاربرد چندباره عبارت "حفاظت از نیروهای آمریکایی" توسط اوباما در این نشست خبری به روشنی نشان می‌دهد که آقای اوباما مسئله مصونیت سربازان آمریکایی را قابل مذاکره نمی‌داند.
آقای کرزی اما در پاسخ گفت که توافق دوجانبه امنیتی باید به نفع هر دو کشور باشد و افزود: "ما درک می‌کنیم که مسئله مصونیت سربازان آمریکایی از اهمیت خاصی برای ایالات متحده برخورددار است، همانطور که مسئله حاکمیت ملی و کنترل زندانها، و حضور نیروهای بین المللی در روستاهای افغانستان و نفس پیشبرد جنگ برای ما اهمیت دارد."
"من می‌توانم با مردم افغانستان در مورد مصونیت سربازان آمریکایی در افغانستان بحث کنم، به صورتی که حاکمیت ملی و قوانین ما نقض نخواهد شد."
حامد کرزی
رئیس جمهور کرزی صلاحیت تصمیم‌گیری در این زمینه را مربوط به مردم افغانستان دانست و گفت: "من می‌توانم با مردم افغانستان در مورد مصونیت سربازان آمریکایی در افغانستان بحث کنم، به صورتی که حاکمیت ملی و قوانین ما نقض نخواهد شد."
ایالات متحده در بیش از نود کشور جهان حضور نظامی و یا پایگاه دارد و در همه این کشورها اساس حضور قانونمند این نیروها تحت سندی با عنوان توافقنامه وضعیت نیروها تنظیم می‌شود.
این سند در افغانستان به نام توافقنامه دوجانبه امنیتی شناخته شده است. این توافقات معمولا ساختار و محتوای ثابتی ندارند و می‌توانند شامل مسائل مختلفی از جمله موضوع صلاحیت قضایی، جنایی یا مدنی، یونیفورم، مالیات، حمل اسلحه، استفاده از فرکانسهای رادیویی، اخذ مجوزهای گوناگون و مقررات گمرکی باشند.
در این توافقنامه‌ها، حق صلاحیت قضایی اولیه کشور میزبان به رسمیت شناخته می‌شود و کشور میزبان حق دارد تمام موارد نقض قوانین کشور میزبان توسط پرسونل نظامی آمریکایی را در محاکم خود مورد رسیدگی قضایی قرار دهد.
اما دو شکل جرم از این قاعده مستثنی است : یکی زمانیکه جرم توسط فردی از پرسونل نظامی یا غیرنظامی آمریکایی بر ضد یک سرباز یا کارمند ملکی آمریکایی، در خاک کشور میزبان رخ داده باشد و دیگری جرمی است که توسط سربازان آمریکایی در حین وظیفه رسمی ارتکاب یافته باشد.
در این دو مورد، ایالات متحده حق "صلاحیت قضایی اولیه" را به خود اختصاص می‌دهد.
صلح با طالبان، فساد و انتخابات
رئیس جمهوری افغانستان در این نشست به موضوع صلح با طالبان نیز اشاره کرد و گفت که با "گشایش دفتر این گروه در دوحه، پایتخت قطر توافق کرده است."
آقای کرزی گفت که طالبان از طریق این دفتر "با نمایندگان شورای عالی صلح" در تماس خواهند بود و اینکه در روند صلح از کشورهای منطقه به شمول پاکستان کمک خواسته خواهد شد.
"مردم افغانستان شاهد یک انتخابات درست با سازماندهی خوب و بدون دخالت باشند که از طریق آن بتوانند رئیس جمهوری بعدی خود را انتخاب کنند."
آقای اوباما نیز گفت که به یک روند آشتی میان دولت افغانستان و طالبان متعهد است.
او در پاسخ به سوالی در مورد حفظ حقوق زنان در روند صلح گفت: "از نظر ما ممکن نیست با طالبان آشتی کرد، مگر آنکه این گروه تروریسم را تقبیح کند و قانون اساسی افغانستان را به رسمیت بشناسد."
آقای کرزی در رابطه با فساد گفت که این پدیده منشاء خارجی دارد: "در مورد فساد و اینکه منشاء خارجی دارد، من به وضاحت صحبت کرده‌ام و من فکر نمی‌کنم افغانستان بتواند این معضل را بدون همکاری بین المللی، حل کند."
رئیس جمهوری افغانستان همچنین "مهمترین دستاورد خود" را آن دانست که "مردم افغانستان شاهد یک انتخابات درست با سازماندهی خوب و بدون دخالت باشند که از طریق آن بتوانند رئیس جمهوری بعدی خود را انتخاب کنند."
حامد کرزی افزود: "مطمئنا من یک رئیس جمهوری بازنشسته خواهم بود؛ یک رئیس جمهوری بازنشسته بسیار خوشحال."
