برای درمان صحیح بی خوابی ابتدا باید علت بی خوابی را شناخت و به درمان آن پرداخت. مهم ترین علل بی خوابی را به این ترتیب می توان طبقه بندی کرد:

۱ عوامل محیطی مانند سر و صدا :

v    مسلما سر و صدای زیاد در اتاق خواب یکی از علت های مهم بی خوابی و به خصوص بیدارشدن های مکرر است. افرادی که در آپارتمان های پر ازدحام زندگی می کنند و دیوار و سقف های آپارتمان ها خاصیت عایق بودن صدا را ندارند، مشکل سروصدا می تواند به تنهایی مانع خواب راحت شان شود، به خصوص افرادی که خواب سبک تری دارند.

v    از دیگر عوامل محیطی می توان به گرما یا سرمای زیاد اشاره کرد که هر کدام به تنهایی می توانند مانع خواب فرد شده یا اینکه، فرد را از خواب بیدار کنند.

v    یکی دیگر از عوامل مهم محیطی، نور است. نور محیط می تواند مانع خواب فرد شود. هر چه میزان نور اتاق بیشتر باشد احتمال اینکه فرد خواب راحتی داشته باشد کمتر می شود.

۲ استرس:

استرس های طی روز به خصوص استرس های شغلی می تواند باعث بی خوابی فرد شود. توصیه می شود به ویژه ۲ تا ۳ ساعت قبل از خواب محیط آرامی را ایجاد و حتی از بحث وجدل دوری کنید. در صورتی که احتمال می دهید صحبت با کسی به جدل و بگو مگوهای استرسزا ختم می شود آن را به زمانی موکول کنید که با ساعت خواب شما فاصله داشته باشد.

۳ مشکلات جسمی و ابتلا به بیماری ها :

▪ معمولا ابتلا به بیماری به خصوص بیماری های عفونی نیاز ما را به خواب افزایش می دهند ولی ابتلا به برخی از بیماری ها نیز می تواند خواب ما را مختل کند.

v    ابتلا به بیماری های اسکلتی عضلانی که معمولا با درد همراه است، می تواند مانع خواب ما شود. کمردرد، درد در زانو و درد اندام فوقانی به خصوص شانه و مچ دست از جمله این موارد هستند.

v    سردرد به علت های مختلف، ناراحتی های گوارشی و درد معده، ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی و درد در قفسه سینه، بیماری های ریوی به خصوص ابتلا به بیماری هایی مانند آسم که همراه با سرفه های مکرر هستند.

v    ابتلا به دیابت یا بزرگی پروستات که افراد مبتلا به علت دفع ادرار مجبورند بارها از خواب بیدار شوند، همگی از عللی هستند که می توانند خواب افراد را مختل کنند. از طرف دیگر مصرف بسیاری از داروها نیز می تواند مانع خواب افراد شود، مانند داروهای ضدفشارخون، برخی داروهای اعصاب و روان و برخی داروهای قلب و عروق به خصوص اگر این داروها شب هنگام و قبل از خواب مصرف شوند.

۴عوامل روحی روانی:

عوامل روحی روانی به خصوص ابتلا به بیماری های خُلقی از جمله افسردگی می تواند خواب فرد را به شدت مختل کند. درمان بی خوابی این افراد در صورتی اساسی خواهد بود که در ابتدا افسردگی آنها درمان شود.

۵ عواملی برهم زننده دوران خواب و بیداری طبیعی بدن:

در بسیاری از مشاغل افراد مجبورند که شب تا صبح را بیدار بمانند. شب بیداری باعث به هم ریختن ریتم خواب و در نهایت بی خوابی در این افراد می شود مانند پرستاران، پزشکان، نگهبانان، کارمندان اورژانس، آتش نشان ها، خلبانان، رانندگان و .... همچنین کسانی که به غرب یا شرق دنیا مسافرت می کنند موقع خواب و بیداری خود، دچار مشکل می شوند. علت آن است که ساعت داخلی بدن آنها طبق روال قبلی، خواب آلوده می شود یا از خواب بیدار می شود در حالی که مکان جدید، ساعت خواب و بیداری دیگری را طلب می کند. هر چه مسافت طی شده بیشتر باشد مشکل این افراد نیز شدیدتر خواهد بود. این افراد اگر به دنبال راه حلی نباشند ممکن است تا چند هفته، در خواب و بیداری خود مشکل پیدا کنند. مصرف ملاتونین طبق دستور پزشک یکی از درمان های خوب برای رفع مشکل بی خوابی این افراد خواهد بود. این اختلال را jet lag می نامند چرا که به دنبال اختراع موتور جت و مسافرت های هوایی ایجاد شده است.

    چه باید کرد؟

اگر بخواهیم برای همه مبتلایان به بی خوابی یک درمان توصیه کنیم قطعا توصیه به رعایت بهداشت خواب است و اگر بخواهیم افراد را از یک کار برحذر داریم، عدم مصرف خودسرانه داروهای خواب آور خواهد بود. قبل از خواب این نکات را رعایت کنید:

1. شرطی شدن بدخوابی را از بین ببرید و تمرین های ریلکس سازی)آرام سازی ذهن و عضلات) را بیاموزید.

2. یکی از نکات مهم در بهداشت خواب، پرهیز از مصرف غذای سنگین قبل از خواب است. توصیه می شود افرادی که در خوابیدن خود مشکل دارند در ساعت های قبل از خواب، شام سبک صرف کنند. محتوای شام هم بهتر است بیشتر حاوی کربوهیدرات باشد.

3.  از نوشیدن مایعاتی چون نوشابه، شکلات، چای و قهوه قبل از خواب پرهیز کنید.

4.  استفاده از هر گونه وسایل الکترونیکی مانند بازی های کامپیوتری و تماشای بیش از حد تلویزیون که باعث اختلال در غده هیپوفیز و خواب می شود ممنوع است.

5. استرس و اضطراب یکی از عوامل موثر در بی خوابی است. همه افراد نگرانی ها و فکر در مورد کارهای روزمره و آینده را با خود دارند اما مهم این است که این افکار را هنگام خواب از خود دور کنید.

6. هنگام خواب چراغ های پرنور را خاموش و نور اتاق را برای شب تنظیم کنید.

7. در فصل های مختلف درجه حرارت اتاق را متعادل نگه دارید. نباید بیش از حد اتاق را گرم کنید.

8.  بالش نرم زیر سر بگذارید.

9.  قبل از رفتن به رختخواب دوش بگیرید. دوش آب گرم بدن را متعادل و فرمان خواب صادر می کند.

10.  از مصرف خودسرانه داروها بپرهیزید. بعضی داروها در ابتدا خواب آورند اما در ادامه باعث اختلالات خواب می شوند.