فرآیند تولید فکر، طوفان اندیشه
طوفان مغزی (بارش افکار) تولید نظرات جدید در شرایط آزاد است. طوفان مغزی یک تکنیک در کنفرانس و جلسه است که افراد فرصت پیدا میکنند ایده ها و نظرات خودشان را به راحتی مطرح کنند. طوفان مغزی به زبانی ساده به معنای تشویق ابتکار است. قدرمسلم، جهت به حرکت درآوردن قوه خلاقیت، به کارگیری چند فکر به مراتب مؤثرتر از یک فکر است. لذا افراد یک گروه در یک نشست به بحث و تفحص پرداخته و افکار خویش را بازگو کرده و پیرامون آن به گفتگو می نشینند. این امر تا زمانی که تمامی افکار بیان شود، ادامه داشته و قبول یا رد پیشنهادها بعد از ارائه دلیل های کافی با رأیگیری نهایی انجام میپذیرد. عموماً بعد از هر نشست طوفان مغزی یک دوره تفکر آغاز میشود و افراد در پی یافتن جواب شش سؤال چه چیز، چرا، کجا، چگونه، چه زمان و چه کسی برمیآیند. طوفان اندیشه ها یا به بیان دیگر طوفان فکری، یکی از روشهای مؤثر حل مساله در گروه است. این روش افراد را قادر میسازد که موانع ذهنی را برطرف و در فاصله زمانی کوتاه نظرات بیشماری ارائه کنند. زمانی طوفان مغزی (بارش افکار) مورد استفاده قرار میگیرد که: - قصد تعیین علل یا راه حل های احتمالی مسئله ای را داشته باشیم. - تصمیم داشته باشیم گام های اجرایی یک طرح را تعیین کنیم. - تصمیم به انتخاب مسئله ای گرفته ایم که باید در مورد آن، اقدامی عملی صورت پذیرد. (در شرایطی که باید طی یک مدت کوتاه بیشتر نظرات جمع آوری شود، از این روش میتوان استفاده کرد) - قصد دریافت تمام عقاید را داشته باشیم. چگونه جلسه طوفان مغزی را طراحی، برنامه ریزی و اداره کنیم؟ برای طراحی، برنامه ریزی و اداره موفق جلسه طوفان اندیشه ها رعایت موارد زیر ضروری است: - جلسه طوفان مغزی با انتخاب یک موضوع مشخص شروع میشود. - برای اطمینان از شرکت تمام افراد، رهبر گروه از همه اعضا به نوبت نظرخواهی میکند. - به کسی اجازه خرده گیری و سرزنش کردن داده نمیشود. - چنانچه نظرات افراد به پایان رسید، سؤالاتی مانند چه کسی، چه وقت، کجا، چرا و چگونه برای به جریان افتادن دوباره گفتگو مطرح میشود. - نظرات باید به دقت روی یک نمودار جریان یا تخته نوشته یا یادداشت شود تا همه به آن توجه داشته باشند. - اعضا باید نظرات مختلف را جدا کرده، چند نظر کلیدی را انتخاب کنند و به تفصیل مورد گفتگو قرار دهند و آنها را به ترتیب اهمیت، یادداشت کنند. موارد یادداشت شده برای استفاده در جلسات آینده نگهداری شود. - سپس اعضا یک یا دو نفر را برای بررسی عمیق انتخاب میکنند. - طوفان مغزی ممکن است مقدم یا به دنبال و یا همزمان با استفاده از سایر ابزارها و تکنیکهای بهبود مورد استفاده قرار گیرد. در مراحل اولیه طوفان مغزی رهبر باید مسائل زیر را پیشبینی کند: - عضوی که نظرات را روی تخته مینویسد به قدری آهسته این کار را انجام دهد که برخی از اظهارنظرهای مهم را از قلم نیندازد. - برخی از اعضاء نمیتوانند در مقابل جمع صحبت کنند (در گروههایی بیش از 7 نفر) - اعضاء میخواهند در همان لحظه ای که نظرات اظهار میشود در مورد آن گفتگو کنند، به جای این که بگذارند در موقع مناسب این کار صورت گیرد. - معطوف شدن نظرات روی اشخاص به جای فرایندها. - اعضاء در مورد چند نظر باهم گفتگو میکنند به جای این که در مورد نظرات به طور مجزا صحبت کنند. - قبل از این که مسأله به طور کامل درک شود، اعضاء ناگهان به نتایجی میرسند و گمان میکنند به راه حلهایی دست یافته اند. - عضوی ممکن است تمایل داشته باشد که بر اعضاء دیگر مسلط شود. - رهبر باید برای غلبه بر این مشکلات آموزش ببیند. * چگونه نظرات را در معرض تکوین قرار دهیم؟ جلسه طوفان مغزی یک نشست کوتاه مدت است که هدف آن صرفاً جمع آوری نظرات متعدد است. پس از اتمام جلسه با توجه به ضرورت و سرعت برخورد با مسئله، نظرات ثبت شده به مدت معینی (چند ساعت تا چند روز) در معرض دید مجدد افراد گروه قرار داده میشوند. این عمل با نصب نظرات مذکور در محل کار یا محل قرارداد آنها انجام پذیر است. افراد گروه میتوانند نظرات دیگری را که در فکر آنها پدید میآید، در فاصله زمانی تعیین شده، در زیر نظرات ثبت شده بنویسند. * بررسی نظرات ارائه شده در جلسه طوفان مغزی چگونه انجام میشود؟ بررسی و تحلیل نظرات مذکور در جلسه دیگری صورت خواهد گرفت به این منظور، رهبر گروه افراد را به جلسه دیگری دعوت میکند و در آنجا نظرات نقد و بررسی میشوند و کاراترین آنها برای رفع مشکل انتخاب خواهد شد. فاصله بین دو جلسه بستگی به اهمیت موضوع و سرعت برخورد با آن دارد و میتواند از چند ساعت تا چند روز متفاوت باشد. * جمعبندی طوفان مغزی یک فرایند تولید نظرات، پیشنهادها و ایده های جدید در شرایط آزاد است. افراد بدون هیچ مانعی مجاز هستند ایده ها و راه حلهای خود را آزادانه مطرح کنند. تمام نظرات و پیشنهادها مورد توجه قرار میگیرد و هیچکس مجاز به انتقاد کردن نیست. در پایان جلسه بررسی نظرات و جمعبندی صورت میگیرد و بهترین پیشنهاد و راه حل انتخاب میشود