خورشید گرفتگی یا کسوف از زیباترین پدیده های طبیعت است. در طول تاریخ این پدیده همواره مورد توجه اقوام وملل مختلف بوده است. اغلب تمدن های کهن خورشید گرفتگی را پدیده ای شوم می پنداشتند و درباره آن اعتقادات خرافی داشتند. چینی ها عقیده داشتند که هنگام خور گرفت اژدهایی خورشید را میبلعد. دربسیاری از فرهنگ ها خورشید گرفتگی بلایی آسمانی پنداشته می شده است. مردم هند در خلال گرفتگی خود را تا گردن در آب فرو میکردند و اعتقاد داشتند که با این کار به خورشید وماه کمک میکنند تا در برابر اژدها از خود دفاع کنند.
اندازه ظاهری خورشید و ماه از زمین با هم برابر است علت این امر آن است که فاصله این دو جسم از کره ما متفاوت است. در نتیجه در زمانهایی که ماه مسقیما از جلوی خورشید عبور میکند قرص خورشید در پس آن پنهان می شود. شرط لازم و کافی برای وقوع گرفت آن است که زمین، خورشید و ماه در یک خط یا تقریبا یک خط قرار بگیرند. به طوری که سایه ماه بربخشی از زمین بیافتد کل این سایه از دو قسمت نیم سایه که در قسمت بیرونی است نیمه درونی که تاریک و سیاه است تشکیل شده است. در محدوده نیم سایه ماه تنها قسمتی از خورشید را پوشانده است که به آن خورشیدگرفتگی جزیی می گویند. در خلال گرفت بر اثر حرکت ماه و چرخش زمین سایه ماه زمین را از غرب به شرق طی می کند به این سیر حرکتی سیر گرفتگی کلی می گویند . هر کسی که در این مسیر باشد خورشید را در حالت گرفت کلی خواهد دید این مسیر در بیشترین حالت به 320 کیلومتر میرسد و حدود نیم در صد سطح زمین را می پوشاند . معمولا هر 5/1 سال خورشد گرفتگی کلی روی میدهد اما ما در طول عمرمان شاید یک بار شانس تماشا این پدیده را داشته باشیم.
چرا هرگاه ماه از میان
زمین و خورشید میگذرد این پدیده اتفاق نمی افتد؟
دلیل این امر اینست که مدار ماه و زمین با هم زاویه دارد و در بسیاری از حالات ماه
از بالا یا پایین قرص خورشید می گذرد. مدار زمین وماه در دو نقطه به هم بر خورد می
کنند که به این دو نقطه گره های مداری می گویند و ماه هر گاه در این گره با زمین و
خورشید در یک خط قرار بگیرد خور گرفت صورت میگیرد.
خورشید گرفتگی جزیی در
بر خی گرفت ها فقط نیم سایه با زمین در تماس است وتمام سایه از افراز قطبین می
گذرد. طبعا این نوع خورشید گرفتگی در قطبین صورت می گیرد. خورشید گرفتگی کامل : در
این حالت ماهدر نزدیک ترین فاصله خود به زمین قرار دارد ودر یکی از ;ره ها نیز
میباشد. در این حالت کل قرص خورشید در پشت ماه پنهان می شود.
خور گرفت حلقوی: در این حالت ماه در فاصله دوری نسبت به زمین قرار دارد وبنابراین
از قرص خور شید در هنگام گرفت کلی حلقه ای باقی می ماند. ارزش علمی خورشید گرفتگی
به بررسی هایی است که هنگام گرفت کلی می توان انجام داد که در مواقع دیگر عملا غیر
ممکن است. وقتی ماه قرص خورشید را می پوشاند لایه های خارجی جو خورشید را می توان
رصد کرد. با پدیدار شدن ستاره ها می توان انحنای فضا- زمان را اندازه گیری کرد با
محاسبه زمان تماس اول ماه با خورشید می توان به جزییاتی در حرکت مداری ماه و زمین
پی برد .میتوان دنباله دار هایی که در حظیظ هستند را بررسی کرد و... درقرن اخیر
مهمترین سنجش های خورشید گرفتگی اندازه گیری مکان ستاره های قابل رویت در اطراف
خورشید و تایید تجربی نسبیت عام انشتین است. نسبیت عام پایه کهکشان شناسی نوین است.
.
دانشنامه رشد