|
تلاش انسان ها در قرن بيست
و يكم، كه مملو از فناوري اطلاعاتي و ارتباطي است
براي كسب قابليت هاي لازم بايد در جهت افزايش روز
افزون دانش كاري و فناوري نوين باشد. مهم ترين
شاخص توسعه ي هر كشور براساس ميزان توليد، توزيع و
مصرف اطلاعات در آن تعيين مي گردد. آموزش مجازي
وسيله اي است كه انسانها را در رسيدن به اين هدف
ياري مي رساند. با استفاده از آموزش مجازي مي توان
خيلي سريع و راحت به خودآموزي پرداخت. در عرصه ي
آموزش مجازي مي توان فرصت هايي يافت كه ارائه ي
مفاهيم و مطالب درسي را با استفاده از امكانات كمك
آموزشيِ ديداري و شنيداريِ پيشرفته، بسيار غني و
جذّاب مي كند. انعطاف پذيري اين نوع آموزش، محيط
آموزشي مناسبي را براي افرادي كه به دليل تعهدات
شغلي يا شخصي قادر به شركت كردن در كلاس رسمي
نيستند فراهم مي آورد. در اين شيوه ي آموزش با
استفاده از فناوري روز در امر تعليم و تربيت و
بهره گيري از استادان مجرب مي توان گام هاي مؤثري
در زمينه ي آموزش همگاني و ارتقاي سطح دانش جامعه
برداشت. در این مقاله به بررسی یادگیری الکترونیکی
و آموزش رسمی می پردازیم و تفاوتهای آنها را با
ذکر ویژگی های آنها ذکر می کنیم.
کلید واژه: آموزش
الکترونیکی، آموزش رسمی، تفاوت ها
مقدمه:
با گسترده شدن فناوری
اطلاعات و نفوذ وسایل ارتباط از راه دور به عمق
جامعه ، ابزار ها و روش های آموزش نیز دچار تحول
شدند. تحول این ابزار ها و روش ها در جهتی است که
هر فرد در هر زمان و هر مکان بتواند با امکانات
خودش و در بازه زمانی که خودش مشخص می کند مشغول
یادگیری شود. در سال های نه چندان دور آموزش از
راه دور مطرح شد. این نوع آموزش ویژگی های خودش رو
دارد و دارای مزایا و معایبی است. ابتدا آموزش به
صورت مکاتبه ای بود و تنها راه ارتباط استفاده از
نامه بود. با پیشرفت تکنولوژی و از همه مهمتر
ارزان تر شدن هزینه استفاده از تکنولوژی، استفاده
از ابزار های جدید تر برای انتقال دانش مطرح شد.
با به وجود آمدن و گسترش اینترنت این پدیده جدی تر
دنبال شد و ابزار ها و روش ها و استاندارد هایی
برای آموزش الکترونیک مطرح شد و هر روز اصلاحات
جدیدتری در این زمینه انجام می شود.در واقع می شود
گفت آموزش الکترونیکی استفاده از ابزار های انتقال
اطلاعات به صورت الکترونیکی (مثل اینترنت) برای
انتقال اطلاعات و دانش است. همانگونه كه فناوری
اطلاعات و ارتباطات دربسياري ازفرآيندهاي كاري
روزمره همانند بانكداري الكترونيكي، تجارت
الكترونيكي، پست الكترونيكي، دولت الكترونيكي و
غيره مورد استفاده قرارمي گيرد، حوزه نيز از اين
نوع فناوري
E-Learning
يادگيري الكترونيكي يا بهره برده است. حذف محدوديت
هاي مكان، زمان و سن يادگيرنده كه روزگاري دسترس
ناپذير به نظر مي رسيدند، امروز ديگر محدوديت هاي
بزرگي به نظرنمي رسند. ازطرفي بايد توجه داشت كه
به وجود آمدن نيازهاي گسترده و جديد درميان جوامع
با ادامه استفاده ازروشهاي سنتي نظام آموزشي قابل
تامين نيست. يادگيري مبتني بررايانه، يادگيري
مبتني برفناوري اطلاعاتي، كلاس مجازي، كتابخانه
هاي مجازي و غيره راه را براي پيدايي شيوه هاي
نوين آموزش، هموار ساخته اند. (فتوره چی، 1383)
آموزش الکترونیکی چیست؟
اصطلاح یادگیری الکترونیکی
برای اولین بار توسط کراس وضع شد و به انواع آموزش
هایی اشاره دارد که از فناوری های اینترنت و
اینترانت برای یادگیری استفاده می کند.(
آتشک،1386، 156-135) آموزش الکترونیکی، در
برگیرنده هر نوع آموزشی است که توسط ارتباطات
الکترونیکی و کاربرد بر خط آخرین فناوری های
ارتباطاتی و اطلاعاتی روز مانند: کلاس های
الکترونیکی،
CDهای
آموزشی، تابلو های الکترونیکی، وب کنفرانس ها،
فناوری موبایل و مانند آنها انجام می شود. رشد
سریع اینترنت و فناوری های مبتنب بر وب انواع
جدیدی از شیوه های آموزشی مانند: آموزش از راه
دور، آموزش مبتنی بر کار، آموزش بر اساس نیاز، و
آموزش در زمان نیاز را ایجاد کرده است.(کاردان و
ستود،1386، 3)
اهداف آموزش الکترونیکی
1. برگزاري صحيح و
مديريتي مراحل آموزش؛
2. بررسي و كنترل كمّي
و كيفي دوره ها؛
3. صرف هجويي در زمان
و هزينه؛
4. برداشتن محدوديت
زماني و مكاني؛
5. به اشتراك گذاشتن
داده ها؛
6. استفاده ي مجدد از
محتواي آموزش. (کاوسی، 1388، 53)
ویژگی های آموزش الکترونیکی
1. شامل محتوایی
متناسب با اهداف آموزشی است.
2. جهت تسهیل یادگیری
از روشهای مختلف آموزشی نظیر مثال ها و تمرین
استفاده می کند.
3. برای انتقال محتوا
و روش ها، عناصر رسانه ای نظیر تصاویر و واژه ها
را به کار می کیرد.
4. می تواند توسط مربی
آموزش داده شود یا برای مطالعات خودآموز فردی
طراحی گردد.
5. بر مبنای اطلاعات و
مهارت های جدید که با اهداف یادگیری فردی ارتباط
دارد؛ تشکیل شده و یا عملکرد سازمانی را بهبود
بخشد.
مزایای آموزش الکترونیکی
1. نداشتن محدوديت
مكاني و زماني؛
2. محدود نبودن ظرفيت
پذيرش؛
3. در نظر گرفتن
استعدادهاي فردي؛
4. گسترش فرهنگ
يادگيري مستقل؛
5. استفاده از مدرسان
مجرب در حوزه هاي گسترده تر؛
6. انعطاف پذيري در
اصلاح و تغيير محتوا؛
7. افزايش سرعت
آموزش.( کاوسی،1388،54)
چرا از آموزش الکترونیکی
استفاده می کنیم؟
ویژگی های بارز آموزش
الکترونیکی باعث توجه بسیار به این روش آموزشی شده
است. افزایش جمعیت فراگیران و کمبود منابع، آموزش
الکترونیکی را به صورت یک رسانه کم هزینه برای
موسسه های آموزشی در آورده است. از دیگر امتیاز
های این شیوه آموزشی فراهم کردن موقعیت های
یادگیری هر زمان و هرکجا است. نظام ارائه آموزشی
با فرارسانه ها و یادگیری مستقل و خود هدایت شده
همراه با ابزار ارتباطی و مشارکتی آموزش رسمی را
دگرگون کرده است. (رستگارپور و قاسمی و باقری، 4)
علت ایجاد دوره های
الکترونیکی، کمک به یادگیرنده جهت رسیدن به اهداف
یادگیری شخصی یا سازمانی است. یادگیری الکترونیکی
تنها رسانه ای جهت انتقال پیام نمی باشد بلکه روشی
آموزشی است که منجر به یادگیری می شود. حال اگر
بعد از بوجود آمدن آموزش براساس رایانه، روش های
آموزشی مانند قبل باقی می ماند و تغییر نمی یافت،
هرچند یادگیری ممکن بود به وقوع بپیوندد اما عملا
تفاوتی در چگونگی یادگیری وجود نداشت. پس وقتی در
یک دوره آموزشی از روش های موثری استفاده می شود،
یادگیری بیشتری صورت خواهد پذیرفت؛ مهم نیست که
برای این فرایند از چه نوع رسانه ای استفاده شده
باشد. (احمد مخبری،1378، 3-2)
اگر رسانه وسیله انتقال
محتوا است، پس رسانه های گوناگون با فرض اینکه
بتوانند محتوا محتوا را به طور کامل از فرستنده به
گیرنده منتقل کنند با هم فرقی ندارند.(
فردانش،1382)
آموزش های رسمی
قبل از وارد شدن به مبحث
آموزشهای رسمی ، برتعاریف زیر که مبین نکات حائز
اهمیتی است،تاکید نماییم .
1ـ برنامه ریزی آموزشی:
برنامه ریزی فرایند اتخاذ
مجموعه ای از تصمیمات جهت انجام اقدامات مربوط به
امورآموزشی در آینده است. برنامه ریزی به مفهوم
جدید آن برای اولین بار در سال 1923 م در اتحاد
جماهیر شوروی سابق، مورد استفاده قرار گرفت و عملا
مفهوم جدید برنامه ریزی آموزشی در سطح بین المللی
در دهه1340 هجری شمسی ( 1960 م ) در رابطه با
ضرورت رشد اقتصادی مطرح شد و بتدریج گسترش یافت (
سیف، 1370، 12)
2- تقسیم‌بندی علوم:
ماکس شلر دانشهای بشری را
به پنج رتبه بشرح ذیل تقسیم می نمایید
1 ـ اسطوره و افسانه ( دانش
مستتر در زبان مردم عامی )
2 ـ الهیات ( ما ورا
الطبیعه )
3 ـ دانش فلسفی ( متا
فیزیکی)
4 ـ د ا نش عینی(ریاضیات و
علوم طبیعی)
5 ـ دانش فنی ( مهارت ها ی
شغل ) ( جارویس،پیتر، 6)
با توجه به دیدگاه پیتر
جارویس مولف کتا ب «آموزش بزرگسالان و آموزش
مداوم»که معتقد است هرچه دانش جدید پیشرفت می‌کند،
دا نش عامه بی اعتبارتر می‌شود».، در نتیجه بشر
برای ادامه حیات ناچار به یادگیری دانش جدید
میباشد. از اینرو این مهم بردوش متولیان آموزشی
است که هم پا با روند رشد علوم و دانش درسطح جهان
گام بردارند درنتیجه طبق تعاریف« هرنوع اقدامات
متوالی و برنامه‌ریزی شده که نگرش انسا نی داشته و
هدف آن یادگیری و فهم فرا گیران باشد »، آموزشهای
رسمی یکی از شیوه های فراگیرا وآموزش و پرورش
معروفترین متولی و مصداق عینی این تعریف میباشد.
لذا قبل از پرداختن به ویژگیها و مخاطبین آموزش
های رسمی، بهتراست تعریف کوتاهی ازاین نهاد داشته
باشیم.
آموزش و پرورش : ساختار
بسیار مشخص ، متوالی و مبتنی بر سال یا نیمسال ،
سلسله مرا تبی که به آن نظام آموزش و پرورش می
گویند که از دبستان آغاز شده تا دانشگاه ادامه
دارد. (جارویس ،پیتر، 21)
حال باید دید کارکرد این
نظام آموزشی چگونه است ؟
در پاسخ باید گفت نظام
آموزشی ، با دریافت یک مجموعه درون داد ( دانش
آموزان و معلم ) طی فرایندی خاص ( بهرمندی از تخته
سیاه ( امروزه وایت بورد ) ، روش تدریس و زمان
معین ) در جهت یک هدف مشخص (آموزش و فراگیری) یا
برون داد مورد نظر ، دست می یابد.
اهداف آموزش رسمی:
بر اساس یافته های یونسکو
اهداف آموزشی های رسمی که تلفیقی از آموزشهای رسمی
در چارچوب آموزش و پرورش وآموزشهای پیشرفته
درچارچوب آموزش عالی می باشد، بشرح ذیل ترسیم می
گردد:
1. فراهم ساختن ابزار تفکر
و عمل برای کودک و نوجوان متناسب با سن او به گونه
ای که بتواند به عنوان انسان و شهروند ، شکوفا شده
و زندگی نماید.
2. ا نتقال میراث فرهنگی و
فراهم ساختن امکانات لازم جهت غنای فرهنگی
3. تربیت انسانهای آزاد ،
آگاه و مسئول که خود و دیگران را محترم بشمارند.
4. تربیت متخصصین طراز اول
5. اشاعه فرهنگ علمی وادبی
وارزش های فرهنگی جامعه» ( یونسکو، ص 121)
حال باید دید کارکرد این
نظام آموزشی چگونه است ؟
در پاسخ باید گفت نظام
آموزشی ، با دریافت یک مجموعه درون داد ( دانش
آموزان و معلم ) طی فرایندی خاص ( بهرمندی از تخته
سیاه ( امروزه وایت بورد ) ، (روش تدریس و زمان
معین ) در جهت یک هدف مشخص (آموزش و فراگیری) یا
برون داد مورد نظر ، دست می یابد.
ویژگی های آموزش های رسمی:
1- آ موزش های رسمی
بلند‌مدت است ومعمولا برای فراگیران اهداف کلان را
مد نظردارد.
2- آموزش های رسمی دارای
سلسله مراتب است ، یعنی از مقطع دبستان آغاز وبه
مقاطع بالاتر درآموزش عالی منتهی می گردد
3- آموزش های رسمی علاوه بر
افزایش دانش وایجاد مهارت فراگیران بر شخصیت سازی
و ایجاد الگوهای رفتاری درآنان نیز می‌نماید.
روش های آموزشی:
روش های آموزش در چارچوب آ
موزشهای رسمی شامل :
1ـ روش های معلم محور
2ـ روش های گروهی شاگرد
محور
3 ـ روش های انفرادی شاگرد
محور
مخاطبان آموزش های رسمی :
مخاطبین آموزشهای رسمی (
آموزش وپرورش و آموزش عالی) را گروه سنی کودکان ،
نوجوانان و جوانان در برمی گیرد. ویژگی های
مخاطبین آموزش های رسمی :
- آموزش برای ایشان شغل
اصلی محسوب می‌گردد.
- فراگیران درهریک از مقاطع
آموزشهای رسمی ( ابتدائی ، راهنمائی ، دبیرستان ،
دانشگاه) در یک گروه سنی قرار دارند.
- آموزش در نظام آموزش های
رسمی برای فراگیران به غیر از مقطع دانشگاه درسایر
مقاطع جنبه اجباری دارد.
- فراگیران به علت سن کم
وجوانی درمقایسه با بزرگسالان از قدرت فکری وقدرت
جسمی بالاتری برخوردار هستند پس در حین آموزش کمتر
دچارخستگی می گردند. ( جارویس ،پیتر، 127-151)
تفاو ت هاي آموزش
الكترونيكي و آموزش سنتي
در سيستم هاي سنتي آموزش،
معلم در ارائه ي محتواي درسي نقش محوري دارد (معلم
محور)، در حالي كه در آموزش الكترونيكي، برخلاف
آموزش سنتي، محوريت بر خودآموزي دانش آموز استوار
است (دانش آموز محور). در آموزش سنتي نگرش عمده به
آموزش ها و مهارت هاي فردي است در حالي كه در
آموزش الكترونيكي نگرش بر توسعه ي مهار ت هاي
اجتماعي افراد است. آموزش سنتي روحيه ي رقابت را
در دانش آموزان ايجاد مي كند و گاه اين روحيه
تبديل به روحيه حسادت مي شود، كه پيامدهاي اجتماعي
خاص خود را دارد. در حالي كه در آموزش الكترونيكي
با توجه به بستر و محيط تعامل مي توان به سادگي
روحيه ي مشاركت و كار گروهي را در دانش آموزان
ايجاد كرد، كه عامل آن وجود يك منبع عظيم پژوهشي
(اينترنت) است كه به سادگي در اختيار دانش آموزان
قرار مي گيرد و امكان انجام هرگونه كار پژوهشي به
صورت گروهي را براي آن ها فراهم مي كند. به دليل
دسترسي به اينترنت، محتواي درسي نيز داراي انعطاف
زيادي است و معلمان مي توانند به راحتي با استفاده
از اين منبع مطالب درسي خود را به روز كنند، در
حال يكه در آموزش سنتي منابع محدود و در حد چند
كتاب است كه تجديد و بازنگري در محتواي آن ها شايد
سال ها طول بكشد. نكته ي ديگر در آموزش الكترونيكي
استفاده از ابزارهاي مولتي مديا و شبيه ساز در
فرآيند آموزش است كه به دانش آموز اجازه مي دهد تا
واقعيتي مجازي از آن چه را كه قرار است بياموزد
لمس كند. حال آن كه ما در آموزش سنتي فقط با چند
صفحه عكس يا متن و در نهايت طي يك يا دو جلسه ي
آزمايشگاهي مي توانيم به آموزش بپردازيم. با توجه
به نوع فناوري اي كه استفاده مي شود نوع نگرش به
كلاس و معلم نيز، كه ستون هاي اصلي آموزش اند،
تغيير خواهد كرد. اگر در گذشته كلاس هاي درسي به
صورت يك سخنراني توسط معلم يا در بهترين حالت به
صورت سؤال و جواب برگزار مي شد، اكنون كلاس درس
مجازي محيطي كاملاً تعاملي ميان دانش آموزان است،
كه معلم در اين محيط به يك ناظر و توليدكننده ي
طوفان ذهني در مغز مخاطبان خود تبديل شده است و
ديگر مدرسِ يك مطلب خاص نيست بلكه راهنماي
خودآموزي دانش آموزان است. در كلاس درس سنتي اگر
از لحاظ مكان، زمان و هزينه محدوديت برگزاري داشته
باشيم در كلاس مجازي چنين محدوديتي نداريم. دفعات
برگزاري كلاس براي يك يا چند نفر نه هزينه بر است
و نه به مكان اختصاصي نياز دارد و نه زمان ويژه اي
را مي طلبد. بنابراين ، دانش آموز تا زماني كه
مطلب را كاملاً فرا نگرفته است مي تواند جلسه ي
آموزشي آن را تكرار و مرور كند. (کاوسی، 1388، 52)
نتیجه گیری:
در پايان بايد توجه داشت
آموزش الکترونيکي و تعامل آن با آموزش سنتي ،
مقوله ايست که مي بايست بيش از پيش به آن توجه
نمود. هر روزه در کلان شهر هايي مانند تهران هزينه
هاي هنگفتي بابت رفت و آمد شهري دانش جويان و دانش
آموزان، آلودگي محيطي و صوتي ، مخارج تحصيل و ...
پرداخت مي گردد . همچنين اثرات مخرب مهاجرت بين
شهري و بين المللي را نبايد از ذهن دور داشت .
دولت مي بايست با فراهم کردن زير ساخت هاي مناسبي
چون : خطوط اينترنت پر سرعت ،ارائه خدمات سخت
افزاري و نرم افزاري مناسب و ارزان ، حمايت از
افرادي که موسسين اين گونه پروژه هاي علمي هستند و
تبليغ آموزش الکترونيکي در بين مردم بستر مناسبي
را براي رشد و ارتقاء سطح علمي کشور با استفاده از
امکانات روزبه وجود آورد.
منابع
1. احمدی مخبری،مونا
.(1378). تاثیر ارائه مطالب کلامی به صورت محاوره
ای از طریق چندرسانه ای های آموزشی بر یادگیری
یاددهی و انگیزش پیشرفت دانش آموزان پایه
دوم.پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه
طباطبایی.
2. آتشک،محمد.(1386).مبانی نظری و کاربردی
یادگیری الکترونیکی. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی
در آموزش عالی، دوره سیزدهم،(بهار 1386)،
ص156-135.
3. جارویس، پیتر. ( 1381)
آموزش بزرگسالان و آموزش مداوم، ترجمه دکتر
غلامعلی سرمد. تهران: انتشارات سمت
4. رستگارپور، حسن و
مریم قاسمی و علی باقری. کاربرد الگوهای طراحی
آموزشی در آموزش از راه دور.
5. سیف، علی
اکبر.(1370).روانشناسی پرورشی. انتشارات آگاه، چاپ
پنجم.
6. فتوره چي، محمد
مهدي.( 1383). از آموزش راه دور تا دانشگاه مجازي.
از مجموعه مقالات مركز اسلامي آموزش از راه دور.
7. فردانش، هاشم،(1382)
مبانی نظری تکنولوژی آموزشی، تهران، انتشارات سمت.
8. کاردان، احمد و سیده
مهدین ستود. رویکردی نو برای بهبود فرایند آموزش
براساس تلفیق روش های مدیریت دانش در سیستم های
آموزشی الکترونیکی.
9. کاوسی، رضا.(1388).
آموزشی الکترونیکی چاره ساز توسعه ی آموزشی. مجله
رشد آموزش فنی و حرفه ای، شماره1،دوره پنجم، پاییز
1388،ص60-51.
10. گروه مشاورین
یونسکو.(1382). فرایند برنامه ریزی آموزشی، ترجمه
فریده مشایخ ، انتشارات مدرسه، چاپ سیزدهم .
|
