کاوون خموش بی‌بی‌سی

در راهروهای باریک و تاریک شفاخانه ۳۰۰ بستر تداوی معتادین جنگلک، چند مرد جوان و مسن روی صندلی‌هایی که شبیه کلاس های مدرسه است با اشتیاق پای تماشای رقص و آهنگ محلی از یک تلویزیون چهارده اینچی، نشسته‌اند.

همزمان با پخش این آهنگ، هر کدام قصه‌های خود را به یکدیگر بازگو می‌کنند، قصه‌های اغراق‌آمیز با بگومگوی جدی میان معتادان در راهرو می‌پیچید و هر یک آوازخوان‌ها و رقصنده‌ها و تلویزیون و سینما و بالیوود و آمریکا را به میدان می‌اندازد و نقد می‌کند.

مرد ۵۱ ساله‌ای که حدود نیمی از عمرش را چرس/حشیش کشیده می‌گوید از بس که چرس کشیده بدنش با آن عادی شده و دیگر تاثیرپذیر نیست.

او به خاطر ترک چرس به بیمارستان معتادین مراجعه نکرده، پس از جنگ های داخلی به ایران مهاجر شد و در کارخانه‌ای مشغول. آنجا چرس گیر نیاورد و به تریاک و هیروئین روی آورد و معتاد شد.

او می‌گوید سیزده سال اخیر چرس کشیدن را با گرفتن وضو ادامه داده است: "چرس بته فقیری است و حلال، دیگر مواد مخدر حرام است. باباهای ما کاشته و ملنگ‌ها و درویش‌ها هم می‌کشند."

'چرس عادی است، مثل سیگار'

منابع دولت افغانستان و نهادهای بین‌المللی تایید می‌کنند که استفاده از چرس بین مردان، جوانان و نوجوانان و حتی زنان در این کشور رایج است و یک اعتیاد عادی شناخته می‌شود.

آنها هرچند از خیلی از مخدرات دیگر پرهیز می‌کنند اما چرس میان برخی از اجتماعات فرهنگی-هنری، محافل سیاسی و نخبه‌های کشور رایج بوده و اعتیاد مورد علاقه آنها است و در بسیاری از این اجتماعات چرس نقطه مشترک خیلی از جوانان و چهره های شناخته شده بوده است.

جوان ۲۲ ساله‌ای که از سه سال پیش به چرس معتاد شده می‌گوید چرس برایش مثل سیگار عادی است و در محافل خصوصی، نشست‌های خودمانی، رستوران‌ها و پاتوق‌هایی که با بقیه دوستانش جمع می‌شود به راحتی چرس می‌کشد.

او می‌گوید با کشیدن چرس از حالت عادی بیرون و هیجان‌زده می‌شود، گاهی احساس شادی و گاهی هم حس ناراحتی پیدا می‌کند و با جرات می‌شود.

او گاهی چرس را در سیگار پر کرده کشیده، گاهی دود چرس را بین دو لیوان خفه کرده و از مجرای آن کشیده و گاهی چرس خالص را در پینگ داغ کرده و کشیده است.

شیوه های مصرف چرس در افغانستان زیاد است، حتی در تنباکوی قلیان و غذا هم مخلوط می‌کنند.

در شفاخانه معتادین جنگلک کابل از بزرگترین مراکز تداوی معتادین پایتخت، ۳۳ معتاد بستری اند که ۲۵ نفرشان به چرس اعتیاد دارند اما بسیاری هایی که بستری‌اند برای ترک هیروئین، تریاک، کرستال، کوکائین، شرش کفش و حتی پترول آمده اند، نه چرس.

نصیر احمد عزیزی متخصص بخش صحت روانی که در سیزده سال گذشته در شفاخانه صحت روانی کابل کار کرده می‌گوید دلیل روی آوردن افراد به چرس "سرور، سرخوشی، شادی، کاهش اضطراب، افزایش حس شنوایی و میل جنسی" است.

او می‌گوید چرس پر مصرف ترین مواد مخدر در جهان است و در بسیاری از جاها از جمله افغانستان اعتیاد به چرس را مساله‌ای پیش پا افتاده فکر می‌کنند.

آقای عزیزی می‌گوید که تبعات چرس برای بیماران خطرناک است و سبب مشکلات روانی، ضعف جسمی، افزایش اضطراب و ترس در درازمدت، عصبانیت و در بدترین حالت روان گسیختگی در قبال دارد و به سرطان ریه هم کمک می‌کند.

اما چرس را از کجا می‌خرند؟

با افرادی که صحبت کردم گفتند در مغازه های کوچکی در مرکز و اطراف شهر کابل از جمله مناطق مشهوری چون پل سوخته، شاه دو شمشیره، چمن حضوری، خیابان فرودگاه کابل، اطراف سینما پامیر، واصل آباد، بهارستان، قرغه، کارته نو و خیرخانه چرس به راحتی خرید و فروش می‌شود.

مرد ۴۳ ساله‌ای که شانزده سال متواتر چرس کشیده، می‌گوید که دسترسی به سایر مخدرات از جمله هیروئین کار پرد دردسری است اما خرید چرس مثل آب خوردن می ماند.

او می‌گوید: "وقتی خمار می‌شوم، می روم سر کوچه از بقال یک تلی را چهل افغانی، بعضی وقت پنجاه یا شصت افغانی می‌خرم و دو سه بار دود می‌کنم."

او در ولایت کاپیسا در شمال کابل به چرس رو آورد؛ جایی که به گفته خودش اهالی قریه در خانه‌ها و در زمین‌های زراعتی خود چرس می‌کاشتند و آن را یا خام یا پخته می‌فروختند.

این مرد می‌گوید: "بچه های کوچک و زنان چرسی شده بودند، باید دولت جلو فروشنده‌های مواد را بگیرد و آن‌ها را گم کند، اگر نه یک تفنگ به من بدهد اگر یک مواد فروش هم در کابل ماندم بعد بیایید و نام مرا تغییر بدهید."

مواد فراوان و حبس کوتاه

در قانون مبارزه با مواد مخدر افغانستان سنگین ترین مجازاتی که برای قاچاقچیان چرس پیش بینی شده، یک سال زندان است، آنهم اگر کسی پنج کیلوگرم چرس انتقال بدهد. انتقال دهنده بیش از پنج کیلوگرم در برابر هر پانصد گرم اضافی سه ماه حبس اضافی دریافت می‌کند. یعنی اگر کسی با ده کیلو چرس بازداشت شود، باید سه سال و نیم زندان برود.

جزای قاچاق چرس در قانون مبارزه با مواد مخدر افغانستان:

§      اگر کسی کمتر از ۱۰ گرم چرس انتقال بدهد کمتر از یک ماه زندانی می‌شود

§      اگر بین ۱۰ تا ۱۰۰ گرم انتقال بدهد، یک تا دو ماه زندان می‌رود

§      انتقال بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ گرم چرس، دو تا سه ماه زندان دارد

§      برای انتقال ۵۰۰ گرم تا پنج کیلوگرم چرس شش ماه تا یک سال زندان پیش بینی شده است

انتقال بیش از پنجاه کیلوگرم چرس جزء جرایم سنگین است.

جرایم سنگین به طور واضح در قوانین افغانستان تعریف نشده و مجازات آن هم در مکاتیب قانونی نیامده است اما به به پرونده های فساد اداری و قاچاق انبوه مواد مخدر جرایم سنگین می‌گویند.

در افغانستان نهادهای متعددی برای مبارزه با مواد مخدر فعالیت می‌‎کنند از جمله معاونیت وزارت امور داخله/کشور در بخش مبارزه با مواد مخدر، یعنی پلیس مبارزه با مواد مخدر.

این اداره می‌گوید دلیل اصلی مروج بودن استفاده و قاچاق چرس در افغانستان جزای سبکی است که در برابر آن پیش بینی شده است. این که اگر کسی به خاطر انتقال و قاچاق چرس بازداشت شود، زود رها می‌شود.

برای همین است که پلیس مبارزه با مواد مخدر می‌گوید هدف شان حمله به مراکز عمده و بزرگ چرس در شهرهای بزرگ است و مبارزه با قاچاقچیان بزرگ.

مهدی کاظمی سخنگوی پلیس مبارزه با مواد مخدر می‌گوید در سال ۱۳۹۳، در کابل ۳۵۰ نفر بازداشت شدند که در جیب ۱۲۰ نفر شان چرس پیدا شده است؛ این ها افرادی بودند که چرس را به شکل بسته های کوچک در شهر کابل می‌فروختند.

به گفته او در سال گذشته پلیس مبارزه با مواد مخدر حدود ۲۵۸۰ عملیات بر علیه فروشندگان مواد مخدر راه اندازی کرد. ۵۰۰ عملیات در کابل بود که منتج به ضبط ۱۰ تُن چرس شد.

منتقدان می‌گویند این رقم تنها مشت نمونه خروار است و چرسی که سالانه در این کشور بالا و پایین می‌شود، به مراتب بیشتر است.

اما پلیس مبارزه با مواد مخدر تنها ۱۰ پرسونل در چوکات فرماندهی پلیس کابل دارد که در برابر جمعیت کابل که به هفت میلیون نفر می‌رسد، رقم خیلی کمی است. برای کنترل پایتخت آنها از نیروهای پلیس ملی کمک می‌گیرند.

منبع تمویل طالبان

اداره جرایم و مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ بررسی ماهواره‌ای چرس و کشتزارهای چرس راه اندازی کرد اما بعد از آن بررسی چرس متوقف شد.

هاشم وحدتیار، سخنگوی این اداره می‌گوید از کشت، تولید و قاچاق چرس در افغانستان سه دسته نفع می‌برند؛ افرادی که به خاطر استفاده شخصی چرس می‌کارند، آنهایی که برای خرید و فروش در کار چرس هستند و گروه سومی قاچاقچیان بزرگ.

آقای وحدتیار می‌گوید که "بخش زیادی" از درآمدهای تاجران و قاچاقیان چرس به جیب مخالفان مسلح دولت افغانستان می‌رسد. او می‌گوید گروه طالبان به نام مالیات و عشر از قاچاقیان و کشاورزان چرس، پول جمع می‌کنند و با آن بر علیه دولت و جامعه جهانی می‌جنگند.

او می‌گوید کشت چرس در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال های پیش ۸ درصد افزایش داشت چون حاصلات خوبی داشت و هر هکتار زمین چرس برای دهقانان، ۶۴۰۰ دلار عاید کرده بود.

همایون فیض‌زاد مسئول امور ولایات این وزارت می‌گوید که برخورد وزارت مبارزه با مواد مخدر با چرس قاطع است و تیم های این وزارت در ولایت‌های افغانستان به مزارع چرس حمله می‌کنند و محموله های چرس را زیر نظر دارند و از سازمان ملل می‌خواهد که چون چرس مشکل بزرگی برای افغانستان است، بررسی های آن را از سر بگیرد.

آمار ضد و نقیض حکومتی در افغانستان نشان می‌دهد که دست کم سه میلیون و پانصد هزار نفر از جمله یک میلیون کودک در افغانستان معتاد به مواد مخدر اند. یافته های پزشکی می رساند که ۳/۴ افرادی که به هیروئین و تریاک معتاد اند چرس هم می‌کشند.

۲۲۴ هزار هکتار از مساحت ۶۴ میلیون هکتاری افغانستان زیر کشت چرس است و گفته شده که ۴۰۰ هزار نفر در افغانستان چرس می‌کشند هرچند این آمار به روز نشده و در حد تخمین ارائه شده است.