استعمارظفرمند دیجیتالی

نويسنده 

Marie BENILDE

برگردان: آریا نوری


صاحبان صنایع اروپایی در برابر گوگل

دیوان عالی عدالت اتحادیه ی اروپا(۱) در ششم اکتبر ماه گذشته بیانه ای را صادر کرده و در آن نظارت دستگاه های اطلاعاتی ایالات متحده (۲) بر داده هایی شخصی شهروندان اروپایی را نقض آزادی ایشان دانست. این مساله چرخشی ناگهانی به حساب می آید چرا که به نظر می رسد دولت های اروپایی بالاخره زیر فشار شرکتهای صنعتی تصمیم گرفته اند تا سرمایه داری دیجیتالی را در چارچوب قوانین مهار کنند.

بدون شک سال ۲۰۱۳ در تاریخ اقتصاد الکترونیک به عنوان نقطه ی عطفی ارزیابی خواهد شد. قبلا فضای مجازی مثل جنگلی عظیم بود،هرچند که چند شرکت بزرگ بر آن کنترل داشتند،ولی همه با آزادی در آن حرکت می کردند. افشاگری هایی که در چند وقت اخیر صورت گرفت اما همه چیز را دستخوش تغییر کرد. ادوارد اسنودن پرده از جاسوسی گسترده ی اطلاعات مردم توسط دستگاه اطلاعاتی آمریکا برداشت. به علاوه بر همگان محرز شد که شرکت های بزرگ داده های مردم را جمع آوری کرده و کلان شرکتهای سیلیکون والی (۳) نیز از پرداخت مالیات شانه خالی می کنند. الگوریتم هایی که شرکتهای بزرگ اطلاعاتی تهیه می کنند سبب از میان رفتن شغل می شود. همه ی اینها باعث شده تا امروزه بیش از آنکه به اینترنت به چشم دنیایی جداگانه و آزاد نگاه شود،آن را به سان تکنو لیبرالیزم سرمایه داری مدرن ارزیابی کنند.

امروزه انتقادهای فراوانی از شرکت هایی مثل فیس بوک،گوگل،آمازون،اپل و حتی یوبر(Uber) و یا ایر بی ان بی (Airbnb ) می شود. نمی توان تنها عصبانیت استفاده کنندگان و نیز جنبشهای مترقی را علت اصلی این انقادها در نظر گرفت. در این میان شکل سنتی صنعت و نیز حامیان آن نیز نقش آفرینی می کنند و در اصل می توان نبرد بین کاپیتالیسم سنتی و کاپیتالیسم دیجیتالی را به خوبی مشاهده کرد:مشابه چنین اتفاقی در قرن نوزدهم میلادی نیز رخ داده بود،یعنی زمانی که دو قطب اشرافیت در برابر هم صف آرایی کردند.از یک طرف بوربونها (les Bourbons ) که طرفدار احیاگری،محافظه کاران و مشروعیت طلبان و از طرفی دیگر اورلئانها (les orléanistes)،که اندیشه های لیبرال تری داشتند و نسبت به دنیای کسب و کار آغوش بازتری از خود نشان می دادند.

امانوئل ماکرون (M. Emmanuel Macron)،وزیر اقتصاد و دارایی فرانسه به دسته ی دوم تعلق دارد.وی معتقد است که حفاظت از شرکت ها و مشاغل موجود اشتباه فاحشی است.او این سخنان را در جریان مراسم کنفرانس بین المللی وب در پاریس در ماه دسامبر سال ۲۰۱۴ ادا کرد.ماکرون خود را ادامه دهنده ی راه فرانسوآ گیزو(François Gizot)،وزیر لویی فیلیپ (Louis-Philippe) (۴) می داند. او در جریان همین نشست گفت:«با هم متحد شوید و ثروت اندوزی کنید.» وی سپس شرکت گوگل را یکی از راههای کسب ثروت معرفی کرد.

زمانی که همشهری کین(۵) رئیس خود را پیدا می کند با وجود آنکه کشورهای اروپایی شیوه های مختلفی را در برخورد و رویارویی با شرکت های ذکر شده در پیش گرفته بودند،اما سال ۲۰۱۳ همه آنها مواضع سختی را پیش گرفتند،زمانی که این شرکت ها از پرداخت مالیات شانه خالی کردند و نیز مشخص شد که در جاسوسی از شهروندان اروپایی به دستگاه اطلاعاتی-امنیتی ایالات متحده کمک می کنند.

شرکت هایی مثل گوگل و ... دروازه های ورود به اینترنت هستند و این امر سبب می شود خود را در تحمیل شرایط به مشتریانشان محق بدانند.از طرفی حاضر به پرداخت صحیح مالیات نیز نیستند. مطابق محاسبه ها،شرکت گوگل که تنها امسال در فرانسه ۱٫۷ میلیارد یورو درآمد داشته،در سال ۲۰۱۳( ۷٫۷) میلیون و در سال ۲۰۱۴ تنها ۵ میلیون یورو مالیات داده است.در همین سال فیس بوک با وجود درآمدی بالغ بر ۲۰۰ میلیون یورو در فرانسه،تنها ۲۴۰۰۰۰ دلار مالیات پرداخت کرده است.

در حالی که دولت کامرون مالیاتی ۲۵ درصدی برای گوگل بریده دولت فرانسه منتظر است تا سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OCDE) در این مورد برنامه ای برای هماهنگی مالیاتی ارائه دهد و همچنان در بی عملی محض سیر می کند.فلور پلرن (Fleur Pellerin)،وزیر فرهنگ فرانسه،هشتم ژوئیه ی سال ۲۰۱۵ در جریان نشستی با حضور روزنامه نگاران و اعضای رسانه ها،پس از آنکه صحبت از مالیات برای پهنای باند انتقال اطلاعات در فضای مجازی به منظور حمایت از تفاوت های فرهنگی کرد،به حضار گفت:«همه ی ما به خوبی می دانیم که مشکل داریم ولی نمی توانیم آن را حل کنیم چون خیلی پیچیده است».

شرکت های اصلی حوزه ی دیجیتال تنها به فرار مالیاتی اکتفا نمی کنند. ایشان سعی می کنند تا نظام اقتصادی حاکم را دور زده و نظامی را به وجود بیاورند که در راستای اهداف خودشان بوده و به آن ها بستگی داشته باشد. برای مثال زمانی که شرکت اوبر در اقدامی تلاش برای استخدام راننده ی تاکسی خصوصی می کند،با مقاومت بخش هایی مواجه می شود که خود را در خطر می بینند.(۶)

در حوزه ی اطلاعات نیز شرکت های اینترنتی ضعیف تر شرکت های بزرگ مثل گوگل را متهم به عدم رعایت اصول و قوانین رقابت سالم می کنند.برای مثال شرکت آلمانی آکسل اسپرینگر(Axel Springer ) و شرکت فرانسوی لاگاردر اکتیو(Lagardère Active ) به همراه سی شرکت دیگر در نشست اینترنت آزاد گوگل را متهم به رقابت ناسالم کردند.به دنبال تحقیقی که کمیسیون اروپا در سال ۲۰۱۰ آغاز کرد،این دو شرکت آلمانی و فرانسوی در ماه مه سال ۲۰۱۴ از گوگل به علت موتور جست و جویش شکایت کردند. برای چنین چیزی نمی توان در دنیای واقعی معادلی در نظر گرفت. مگر آنکه مغازه ی بزرگی را در نظر بگیرید که طبقات اول را منحصرا به فروش محصولات خودش اختصاص می دهد.

کریستوف کیز(Christoph Keese)،نایب رئیس شرکت اسپرینگر ماه مه سال ۲۰۱۴ در این مورد گفت:« امروز در آلمان اگر قصد مسافرت داشته باشید و اسم شهرهای مبدا و مقصدتان را وارد کنید،اولین صحفه ای که برای شما نمایش داده می شود گوگل مپ است.به همین ترتیب اگر اسم یک گروه راک را وارد کنید،اولین سایتی که ظاهر می شود یوتیوب است. (گوگل سهام یوتیوب را خریداری کرده است) شرکت گوگل که مدت کمی است در عرصه ی موقعیت یابی جاده ای فعالیت خود را آغاز کرده،به تازگی وارد حوزه ی فیبرهای نوری،اتومبیل های خودکار،خانه های هوشمند و ... نیز شده است.بخش خرید این شرکت با مقایسه بین قیمت های مختلف یک محصول در نقاط مختلف مشتریان خود را راهنمایی می کند.گوگل از ماه اوت سال گذشته تصمیم گرفته تا فعالیت های جدیدش را تحت عنوان الفبا نام گذاری کرده و از افشای محتوای آن ها خودداری کند.

نشریه ی فایننشال تایمز(Financial Times) شرکت آلمانی اسپرینگر را در انتخاب ژان کلود یونکر(Jean-Claude Juncker ) به سمت ریاست کمیسیون اروپا و نیز حکم این کمیسیون به ضرر گوگل موثر دانسته است.(۷)تا قبل از انتخاب آقای یونکر،پرونده ی شرکت گوگل پنج سالی می شد که بدون نتیجه در گردش بود.از زمانی که کمیسیون جدید در سال ۲۰۱۴ روی کار آمد و مارگارت وستاگر(Margrethe Vestager ) به عنوان کمیسر بخش رقابت صنعتی انتخاب شد،روند رسیدگی به پرونده سرعت گرفت. از ماه آوریل سال ۲۰۱۵ کمیسیون اروپا رسما نرم افزار مقایسه ی قیمت های شرکت گوگل را متهم کرده است به نقض قانون اساسی اتحادیه ی اروپا و تحقیقاتی را در مورد سایر خدماتی که این شرکت ارائه می دهد آغاز کرده است. این امر موجبات رضایت پارلمان اروپا و نیز سیگمار گابریل(Sigmar Gabriel)،وزیر اقتصاد آلمان را فراهم آورده است.

کمیسیون اروپایی پیشروی خود را سریعتر کرده است. در سال ۲۰۱۴،کمیسر بخش توسعه ی دیجیتالی این اتحادیه،خانم نیلی روس(Neelie Kroes) ،نشستی با محوریت اقتصاد الکترونیک برگزار کرده که در طی آن از رئیس اجرایی شرکت گوگل به عنوان مهمان افتخاری دعوت به عمل آورد. در همین شرایط رقیب وی،آقای ژوکن آلمونیا (Joaquín Almunia)،تلاش خود را بر آن داشته بود تا توافقی را به امضا برساند که منفعت بسیاری را نصیب گوگل می کرد.تلاشی که شرکت های بزرگ اروپایی من جمله در عرصه ی تجارت الکترونیک و نیز رسانه ها صورت دادند، تاثیر به سزایی در تغییر شرایط داشت. از این به بعد رقابت بین شرکت های بزرگ اینترنتی و اتحادیه ی اروپا در حوزه ی فراآتلانتیک نیز صورت می گیرد.

باراک اوباما،رئیس جمهور ایالات متحده، در جریان نشست سیت ریکود(site recode)، در تاریخ شانزدهم فوریه ی سال ۲۰۱۵ گفت:« فضای اینترنت را ما به وجود آورده ایم،این ما بودیم که آن را گسترش داده و تکمیل کردیم به نحوی که دیگر شرکت ها نتوانند با شرکت های ما رقابت کنند. بنابراین کاملا این حق را به خود می دهیم که از منافع تجاری خود دفاع کنیم.»این اظهارات اندکی پس از آن صورت گرفت که اتحادیه ی اروپا در ماه نوامبر سال ۲۰۱۴،لایحه ی قانونی غیر الزام آوری را وضع کرده و به موجب آن خواستار تقسیم سهام شرکت گوگل شد.» حمایت بارز باراک اوباما از شرکت گوگل را می توان به وسیله ی حمایت های این شرکت در جریان انتخابات سال ۲۰۱۲(با سرمایه گذاری ۸۰۴۰۰۰ دلاری در کمپین انتخاباتی اوباما) و نیز کمک موثر گوگل به سازمان اطلاعاتی – امنیتی آمریکا برای جاسوسی از شهروندان توجیح کرد.(۸) افشاگری ادوارد اسنودن در مورد جاسوسی گسترده از مردم درست در زمانی صورت گرفت که ایالات متحده و اتحادیه ی اروپا در حال مذاکره برای امضای توافق نامه ی تجارت آزاد بودند.

در حال حاضر شرکت های بزرگ اینترنتی آمریکایی در اروپا با چالشی مالی رو به رو شده اند.آقای استفان ریشار(Stéphane richard)، رئیس شرکت اورانژ(orange)(۹) فرانسه به تازگی گفته:«آمریکا یکبار دیگر توانسته امپریالیسم و سلطه گری خود بر دنیای دیجیتالی را احیا کند.» (۱۰)البته وی به این مساله اشاره نکرد که اتهام مشابهی را در آفریقا به شرکت خود وی نسبت می دهند. اپراتورهای اروپایی امروزه از این مساله وحشت دارند که تبدیل شوند به شرکت هایی که با قیمتی ثابت پهنای باند ارائه می دهند. این مساله در حالی است که دولت فرانسه به تازگی اصلی را مبتنی بر بی طرفی در دنیای مجازی به امضا رسانده است. این امر به شرکت هایی نظیر یوتیوب یا نتفلیکس اجازه می دهد تا از زیر ساخت های شبکه ای (مثل 4g و یا کابل های نوری) استفاده کنند تا بتوانند اطلاعات خود را در شبکه هایی به نمایش بگذارند که نقشی در ساخت و اداره ی آن ها ایفا نمی کنند.

آمادگی برای انحلال

آقای ماتیاس دوپنر(Mathias Döpfner)،رئیس شرکت آکسل اسپرینگر سال ۲۰۱۴ گفته بود:«من واضح و رک می گویم که ما از شرکت گوگل هراس داریم،بسیاری از همکاران من جرات نمی کنند این مساله را بیان کنند.»شرکتی که لری پیج(Larry Page ) و سرگی برین(Sergey Brin ) با هم پایه گذاری کرده اند روز به روز شرایط بدتری را در برابر خود می بیند چرا که توان رویارویی با گوگل را ندارد. گوگلی که دنیای تلفن های هوشمند را با سیستم اندورید خود قبضه کرده و پر کاربردترین موتور جست و جو و نیز سرویس ایمیل را نیز ارائه داده است.

شرایط تا حدی پیش رفته که در آلمان حتی شرکت های بزرگ اتومبیل سازی نیز به هراس افتاده اند. کارخانه های بی ام و،مرسدس بنز و اودی(Audi) کنسرسیومی را برای مقابله با نرم افزار گوگل مپ تشکیل داده اند و برای مقابله با شرکت گوگل سعی می کنند از کمک نوکیا و نرم افزار جهت یاب هیر(Here) استفاده کنند. هدف ایشان از این کار این است که بتوانند کنترل اطلاعات مسیر رانندگان را در دست داشته باشند.برای نیل به این منظور ایشان می توانند روی کمک گابریل پور(Gabriel.Pour )، وزیر اقتصاد آلمان، حساب کنند.

نبرد علیه شرکت های سیلیکون والی آغاز شده است. نبردی که سرنوشت مردم سالاری دیجیتالی و نیز پانصد میلیون نفر در اتحادیه ی اروپا را تعیین خواهد کرد.(۱۱) وزیر اقتصاد آلمان حتی کار را تا جایی پیش برده که تهدید کرده در صورت نیاز نمایندگی گوگل در آلمان را تعطیل خواهد کرد تا بدین ترتیب به این شرکت اجازه ندهد رقبای خود را از میان بردارد. با وجود آنکه شرکت گوگل متهم به سواستفاده از جایگاه برتر خود است،اما فاصله ی زیادی با سرنوشت استاندارد اویل (Standard Oil ) در یک قرن پیش دارد و همچنین اوپراتور آمریکایی AT&T در سال ۱۹۸۲ دارد. از یک طرف به نظر می رسد که آقای یونکر در راس کمیسیون اروپا عزم خود را جزم کرده تا بازار دیجیتالی مشترکی را به وجود بیاورد. از طرفی دیگر به گفته ی یکی از سخنگوهای خود وی، یکسان سازی بازار الکترونیک در نهایت به نفع شرکت های غیر اروپایی و به خصوص آمریکایی تمام خواهد شد.(۱۲)

سردمداران شرکت گوگل به خوبی به این مساله پی برده اند که دیگر برای حفظ منافع خود در کشورهای اروپایی نیاز به لابی گری گسترده ای دارند. این شرکت در شش ماهه ی اول سال با تکیه بر بودجه ای بالغ بر ۳٫۵ میلیون یورو و ۲۹ ملاقات با کمیسرهای اتحادیه ی اروپا،بیشترین تلاش را برای جلب نظر نهادهای اروپایی صورت داده است.

(1) La cour de justice de l’union européenne

(2) NSA: national security agency

(3) درهٔ سیلیکون نام رایج و غیررسمی منطقهای در حدود ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکودر حومهٔ سانتا کلارا، کالیفرنیا، ایالات متحده آمریکا است.[۱] شهرت این منطقه به دلیل قرار داشتن بسیاری از شرکتهای مطرحانفورماتیک جهان در این منطقهاست. نام این منطقه ابتداً برگرفته از تعداد زیاد شرکتهای تولید کنندهٔ تراشههای سیلیسیمی در این منطقه بود که بعدها به نمادی از وجود کمپانیهای زیاد فعّال در زمینه فناوریهای پیشرفته در این منطقه تبدیل شد. دره سیلیکون شهرهای بسیاری را دربر میگیرد که مهمترین آنها سان خوزه مشهور به پایتخت دره سیلیکون میباشد.

(4) پادشاه فرانسه در فاصله ی سال های 1830 تا 1848

(5) همشهری کِین فیلمی درام به کارگردانی اورسن ولز و محصول سال ۱۹۴۱ کمپانی آر. ک. ئو آمریکا است. این فیلم در اکثر نظرسنجیهای ۵۰ سال اخیر بهعنوان بهترین فیلم تاریخ سینما در صدر آرا قرار گرفته است.

6) Evgeny Morozov, « résister à l’uberisation du monde », Le Monde diplomatique, septembre 2015.

7) « The political storm over the Googleplex »,Financial Times, Londres, 28 avril 2015.

8)www.opensecrets.org

9) اوپراتور اصلی ارائه دهنده ی خدمات اینترنتی در فرانسه

10) Les echos, Paris, 17 février 2015.

11) « Why we fear Google », Frankfurter allgemeine Zeitung, Francfort, 17 avril 2014.

12) « Obama attacks Europe over tech protectionism against Google », Financial Times, 16 février 2015.