شانزده سال پیش در روز یازده سپتامبر شبکه القاعده به برج‌های دوقلو مرکز تجارت جهانی در آمریکا حمله کردند. روندی که باعث حضور نیروهای خارجی در افغانستان شد. به باور شماری از افغان‌ها پس از شانزده سال حضور، این نیروها هنوز هم با حساسیت‌های فرهنگی موجود در افغانستان به درستی آشنا نشده‌اند.

استفاده از تبلیغات رسانه‌ای و غیر رسانه‌ای برای نیروهای بین‌المللی به رهبری ناتو و هم برای نیروهای شورشیان مخالف دولت به ویژه افراد گروه طالبان به اندازه‌ جنگ جبهه‌ای ارزشمند و مهم است. هر دو طرف از این ابزار بر ضد همدیگر کار می‌گیرند.

نیروهای خارجی در ۱۶ سال گذشته، میلیون‌ها دلار را صرف تولید و پخش پیام‌هایی علیه گروه‌های شورشی کرد و صدها مشاور رسانه‌ای استخدام کردند ولی هنوز هم در برخی موارد، این تبلیغات حاوی مطالبی بوده که حساسیت برانگیز شده و گاهی منجر به تظاهرات گسترده و خونین در افغانستان شده ‌است.

در تازه‌ترین مورد نیروهای بین‌المللی در ولایت پروان در شمال کابل اوراق تبلیغاتی را ازهوا پخش کردند که بلافاصله خود این نیروها با پخش خبرنامه آنرا "توهین‌آمیز" به مقدسات مسلمانان ارزیابی کرده و از انتشار آن عذر خواهی کرد.

ناتو اعلام کرده بود که در حال تحقیقات درباره چگونگی اتفاق این رویداد است و مسئولان آن تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت. اما به نظر می‌رسد که این عذرخواهی قناعت برخی شهروندان افغان را فراهم نکرده ‌است.

عبدالستار خواصی، عضو مجلس نمایندگان افغانستان در یک گردهمایی اعتراضی از این نیروها با لحنی تند انتقاد کرده و حتی جهاد علیه نیروهای خارجی را روا دانست.

او گفت: "هر فردی ‌که عیله آمریکایی‌ها که به کلمه ما توهین می‌کند، جهاد می‌کند، پاهایش قابل بوسیدن است. هر کسی‌ که برای قلع و قمع کردن آمریکایی‌ها جهاد می‌کند پایش از بوسیدن است."

آقای خواصی در جلسه عمومی مجلس نمایندگان افغانستان نیز این موضوع را مطرح و عملکرد نیروهای آمریکایی را نکوهش و خواستار بازبینی توافقنامه امنیتی بین افغانستان و آمریکا شد.

در کنار این در برخی ولایت‌های دیگر افغانستان نیز مردم این اقدام نیروهای خارجی را تقبیح کرده و دست به تظاهرات زدند.

ساکنان ولسوالی قره باغ، در شمال شهر کابل اعلام کرده‌اند که بخاطر بمباران نیروهای خارجی دراین ولسوالی و پخش اوراق تبلغاتی در ولایت پروان دست به تظاهرات خواهند زد.

اکنون این سوال مطرح است که چرا نیروهای بین‌المللی پس از یک و نیم دهه حضور درافغانستان هنوز مرتکب خطا‌های حساسیت برانگیز می‌شوند؟

محمد شفیق همدم، مشاور سابق نیروهای ناتو درافغانستان و کارشناس روابط بین‌الملل از تجربه‌های کارش با این نیروها حکایت می‌کند.

او می‌گوید: " اوراق تبلغایتی که توزیع شده، واقعا یک عمل غیر مسلکی/حرفه‌ای و غیر منطقی و شرم‌آور بوده است. این کار پس از شانزده سال حضور آنان، نشان دهنده مغلق بودن فرهنگ، عنعنات و موقعیت ژئوپولیتیک افغانستان است که تاهنوز آمریکا و در کل نیروهای بین‌المللی ائتلاف در درک موضوعات حساس افغانستان مشکلات خود را دارند."

این مشاور سابق نیروهای ناتو می پذیرد که در گذشته در زمینه تبلغایت علیه مخالفان اشتباهات بیشتر بود، اما به گفته او در سال‌های اخیر بهتر شده است.

او گفت: "برخی افرادی که از خارج به افغانستان می‌آیند، آنها به این موضوعات آنگونه که باید حساس و دقیق نیستند. افرادیکه در بخش‌های فرهنگی با ناتو کار می‌کنند و مشورت می‌دهند، هرچند افراد شایسته هستند، اما از مسایل فرهنگی افغانستان آگاهی نسبی دارند، به همین دلیل چنین مشکلات به بار می‌آید."

نیروهای خارجی مستقر در افغانستان درکنار این که خود دست به تبلیغات می‌زنند، آنها به نمایندگی از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان نیز اعلان و اوراق تبلیغاتی تهیه و پخش می‌کنند.

ژنرال دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان مدعی است که در تولید، نشر و پخش چنین تبلیغات با آنها مشورت نمی‌شود.

او افزود: "اعلاناتی که شما در تلویزیون‌ها مشاهده می‌کنید که در مورد هواپیما‌های ارتش گفته می‌شود، حاوی جملاتی است، این تبلغیات از سوی ما تائید نشده‌است. هر نهاد که این تبلغیات را تولید می‌کند، ما به آنها پیشنهاد کرده‌ایم که از این اعلانات جلوگیری کنند، چون این گونه اعلانات و تبلیغات به درد جامعه نمی‌خورد، مردم حساس هستند، از این رو، برای تولید چنین اعلانات با ما مشوره کنند."

وزارت دفاع افغانستان می‌گوید با نیروهای خارجی، سفارت آمریکا و برخی نهادهای ذیربط صحبت کرده تا از تهیه و پخش تبلیغات خودسرانه و غیر حرفه‌ای خوداری کنند. تقاضای که سالهاست حکومت افغانستان مطرح می‌کند، اما این کارتوسط نیروهای ائتلاف بین‌المللی همچنان ادامه دارد.

شهروندان عادی افغانستان هم چگونگی موثریت این گونه تبلیغات را به دیده شک می‌نگرند. برخی از ساکنان کابل به بی‌بی‌سی گفتند که این‌گونه تبلیغات تاثیرات منفی درپی دارد.

 در افغانستان راه افتد

یکی از شهروندان کابل می‌گوید: "اعلانات و آمدن این نیروهای فایده‌ای ندارد، حضور این نیروها یک بار آزمایش شده است. با این وضعیت مردم افغانستان نمی‌خواهند که از این نیروها حمایت کنند."

نیروهای شورشی مخالف دولت افغانستان بخصوص گروه طالبان نیز آرام ننشسته‌اند و تلاش کرده که برای مقابله با این تبلیغات نیروهای خارجی از راه‌های مختلف تلاش می‌کنند تا پیام خود را به مردم برسانند. هرچند به دلیل محدود بودن دسترسی طالبان به رسانه‌ها، در مقایسه به حکومت افغانستان و نیروهای خارجی پیام آنها به گونه گسترده به مردم نمی‌رسد.

گروه طالبان برای رساندن پیام شان بیشتر به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مانند، توییتر، فیسبوک، تلگرام، واتس‌آپ، وایبر و جاست پیست متکی هستند و از این طریق پیام‌های صوتی، تصویری و خبرهای روزانه خود را به رسانه‌ها و مردم می‌رسانند.

فعالان رسانه‌ای افغانستان به این باورند که گروه طالبان با استفاده از شبکه‌های اجتماعی در رساندن پیام‌های شان نسبت به دولت افغانستان و نیروهای ائتلاف بین‌المللی سریعترعمل می‌کنند. برخی از کارشناسان هم مدعی‌اند که جنگ تبلیغاتی دولت افغانستان و نیروهای ائتلاف بین‌المللی آن‌گونه که باید، موثر باشد، نبوده و حتی در برخی موارد طوری حساسیت برانگیز شده که مخالفان دولت بیشتر از آن سود برده‌اند.

مشاور سابق ناتو نیز می‌گوید که طالبان روی درستی آمار و ارقام توجه نمی‌کنند، بلکه مخالفان بیشتر تمرکز به پیام رسانی سریع دارند و داخل حکومت و ساختار نیروهای خارجی به دلیل بروکراسی و طی مراحل خبر و اطلاعات به کندی به دسترس روزنامه نگاران و مردم قرار می‌گیرد.