|
فشار سياست داخلي
هرروز بيش از پيش
آقاي دونالد
ترامپ را به
رودررويي با
کرملن، که مظنون
به مداخله در
انتخابات رياست
جمهوري سال ٢٠١٦
آمريکا است، وامي
دارد. در چنين
فضايي، افزايش
زياده ازحد بودجه
نظامي ايالات
متحده ازجانب
اپوزيسيون با
مخالفت چنداني
روبرو نيست.
بويژه از آنرو که
پنتاگون خطر حمله
سايبري خارجي را
برجسته و بر
ضرورت مدرن سازي
زرادخانه اتمي
خود ، که هم
اکنون نيز قابل
ملاحظه است،
تاکيد مي کند.
در طول نيم قرن،
از حمله اتمي به
هيروشيما در ٦
اوت ١٩٤٥، تا
فروپاشي اتحاد
جماهير شوروي در
٢٥ دسامبر ١٩٩١،
بخش بزرگي از
مردم دنيا در
هراس از يک حمله
ويرانگر اتمي به
سربرده اند. براي
کاستن از اين
خطر، نشست هايي
بين قدرت هاي
بزرگ برگزار شده
وتوافقنامه هايي
درمورد کنترل
تسليحات به
امضاءرسيده...اما
بيم از يک فاجعه
هرگز به راستي
برطرف نشده است.
مي بايد پايان
جنگ سرد فرامي
رسيد تا اوضاع
آرامتر شود.
مقدار بسيار
زيادي از سلاح
هاي اتمي وجود
داشت، اما نگراني
زيادي برنمي
انگيخت... با اين
حال، چند ماه است
به نظر مي آيد که
خطر هسته اي
بازگشته است.
قدرت هاي اصلي
دارنده سلاح اتمي
– ايالات متحده،
روسيه و چين –
اخيرا به روند
مدرن سازي
تجهيزات خود
روآورده اند و
واشنگتن درنظر
ندارد در استفاده
از اين سلاح
ترديد به خود راه
دهد. اين مطلبي
است که در گزارش
«ارزيابي وضعيت
هسته اي»
(NPR)
ايالات متحده که
در ٢ فوريه ٢٠١٨
توسط پنتاگون
انتشار يافته به
آن تصريح شده است
(١).
وزارت دفاع
آمريکا موضوع
«وضعيت هسته اي»
را هم براي
ارزيابي امنيت در
جهان، بيانيه
رسمي سياست
آمريکا در زمينه
تسليحات اتمي، و
هم براي کميت
تجهيزاتي که
گسترش آنها را
ضروري مي داند به
کار مي برد.
گزارش «ارزيابي
وضعيت هسته اي»
(NPR)
در هردوي اين
موارد به شکلي
خاص هشدار آميز
است. ايالات
متحده با شمار
بيشتري از
تهديدها، در درجه
اول از جانب
روسيه و چين،
روبرو خواهد بود.
بنابراين بايد به
طور کلي در سياست
اتمي خود
تجديدنظر نموده و
سلاح هاي جديدي
تدارک ببيند تا
قدرت مانوور رييس
جمهوري را افزايش
داده و درصورت
لزوم به او امکان
اقدام عملي بدهد.
اين گزارش که
توسط دولت ترامپ
عرضه شده، رابطه
خود با راهبرد
تعيين شده توسط
دولت پيشين را
قطع مي کند.
گزارش پيشين که
توسط دولت آقاي
باراک اوباما
عرضه شده بود با
هدف کاهش اهميت
سلاح هاي هسته اي
در دکترين نظامي
آمريکا، و نيز
کاهش زرادخانه
اتمي در سطح
جهاني و پرداختن
به گفتگو با قدرت
هاي بزرگ ديگر
بود.
آقاي اوباما در ٥
آوريل ٢٠٠٩،
هنگام يک سخنراني
در پراگ تصريح
کرد: «براي پايان
بخشيدن به روح
جنگ سرد، ما از
نقش سلاح هاي
هسته اي در
راهبرد امنيت ملي
خود خواهيم کاست
و ديگر کشورها را
نيز ترغيب خواهيم
کرد که به همين
ترتيب رفتار
کنند». اين تصميم
برمبناي ديدگاهي
خوشبينانه نسبت
به آينده
دموکراسي بود.
برپايه اين نظر
روابط بين قدرت
هاي بزرگ مي
تواند بهبود
يابد، چشم انداز
يک جنگ هسته اي
دور شود و امکان
کاهش موجودي سلاح
ها ، درعين حفظ
امنيت، پديد آيد.
گزارشي که ٨ سال
بعد تهيه شده
هرسه اين موارد
پيشنهادي را رد
مي کند و به
راستي بيانيه اي
براي يک عصر جديد
هسته اي است و
حتي تاکيدش
برخلاف موارد
مطرح شده در
گزارش قبلي است.
در گزارش جديد مي
توان خواند: «از
سال ٢٠١٠ ما شاهد
ازسرگيري رقابت
ها بين قدرت هاي
بزرگ بوده ايم.
روسيه وچين به
درجاتي متفاوت
فهمانده اند که
در صددند در نظم
بين المللي پس از
جنگ سرد و
معيارهاي رفتاري
آن اخلال کنند».
براي اثبات اين
موضوع چند نمونه
ذکر شده که از آن
جمله الحاق
«کريمه» توسط
روسيه و استقرار
پايگاه هاي نظامي
در جزيره هاي
مورد نزاع با
ژاپن در درياي
جنوبي چين است.
پنتاگون تصريح مي
کند که مسکوو
پکن: «مي کوشند
به ابزارهايي
نامتقارن براي
مقابله با
توانايي هاي
متعارف ايالات
متحده دست يابند
و با اين کار
خطرات اشتباه
محاسبه و امکان
بالقوه رودررويي
نظامي با ايالات
متحده و متحدان و
شريکانش را
افزايش دهند».
در هيچ زماني
گزارش «ارزيابي
وضعيت هسته اي»
(NPR)
نقش ايفا شده
توسط ايالات
متحده و متحدانش
در بدتر شدن
روابط بين المللي
را نمي پذيرد.
همچنين، گزارش از
ذکر گسترش
«سازمان پيمان
اتلانتيک شمالي»
(ناتو) در سرزمين
هاي اتحاد جماهير
شوروي پيشين يا
حتي «چرخش» تحريک
کننده ايالات
متحده در منطقه
آسيا – اقيانوس
آرام خودداري مي
کند (٢). درمورد
برتري خرد کننده
ايالات متحده
درعرصه تسليحات
هسته اي و نيز
درباره سرمايه
گذاري هاي گسترده
در زمينه سلاح
هاي متعارف و
تسخير فضا نيز
مطلبي ديده نمي
شود.
با خواندن اين
گزارش، تقريبا مي
توان نتيجه گرفت
که ايالات متحده
از روسيه و چين
عقب مانده و از
اين رو بايد ارتش
خود را تقويت
کند. اين درحالي
است که، در سال
٢٠١٦ آمريکا با
فاصله زياد
جايگاه نخست را
در زمينه هزينه
هاي نظامي داشته
است. اين کشور با
٦١١ ميليارد دلار
بودجه نظامي، به
تنهايي بيش از
مجموع ٨ کشوري که
در جدول در رديف
هاي بعدي
قراردارند صرف
امور نظامي کرده
است. افزايش ٨٠
ميليارد دلاري
بودجه نظامي براي
سال ٢٠١٨ به
تنهايي از بودجه
نظامي هرکشور
ديگر بجز چين
بيشتر است.
پنتاگون در ٤
گوشه دنيا داراي
پايگاه هاي نظامي
است و در اين
پايگاه ها
نيروهاي رزمي
آماده اقدامي در
حول و حوش روسيه
وچين گردآورده،
درحالي که اين
کشورها در مکزيک
و کانادا نيرويي
ندارند. با اين
حال، بنابر گزارش
«ارزيابي وضعيت
هسته اي»
(NPR)،
[وانمود شده که]
ايالات متحده
شديدا مورد تهديد
مسکوو پکن است و
مسئوليت تشديد
تنش هسته اي با
اين کشورها است.
به روسيه اتهام
زده مي شود که مي
خواهد بر
همسايگان خود
سلطه يابد، جنگي
عليه «ناتو»
تدارک ببيند و
براي سلاح هاي
هسته اي اهميتي
بيش از حد قايل
شود تا غرب را
مرعوب سازد و در
ميدان نبرد برتري
خود را تحميل
کند. گزارش
«ارزيابي وضعيت
هسته اي»
(NPR)
تاکيد مي کند که
«راهبرد و دکترين
روسيه بر الزام
بالقوه سلاح هاي
هسته اي و به
کارگيري نظامي
آنها تاکيد دارد»
و در عين حال
تصريح مي کند که
مسکو درحال انجام
«مدرن سازي کامل
زرادخانه هسته اي
خويش است» و به
ويژه سرگرم
«هماهنگ سازي همه
اجزاي سه گانه
هسته اي روسيه
شامل جنگنده بمب
افکن هاي راهبردي
و موشک هاي مستقر
در دريا و زمين
است». سرانجام،
گزارش اين را
مطرح مي کند که
گسترش سلاح هاي
هسته اي «غير
راهبردي» توسط
روسيه به قصد
استفاده در جبهه
هاي آينده اروپا
عليه نيروهاي
متعارف «ناتو»
است.
اين تاکيد بر
تهديد روسيه
زماني تعجب
برانگيز مي شود
که گفته هاي
تمجيدآميز آقاي
دونالد ترامپ
درمورد آقاي
ولاديمير پوتين
در دوران کارزار
انتخاباتي رياست
جمهوري ٢٠١٦ را
به ياد آوريم.
ولي، پنتاگون
هرگز اين رفتار
آشتي جويانه را
نپذيرفته است.
اين درحالي است
که دموکرات ها و
رسانه ها بي وقفه
درمورد توطئه
روسيه عليه
دموکراسي آمريکا
داد سخن مي دهند
واز اين دستاويز
براي افزايش
هزينه هاي نظامي
و به دست آوردن
سلاح هاي جديد
متعارف استفاده
مي کنند.
مباني ترديد
برانگيز
همه مبناي گزارش
«ارزيابي وضعيت
هسته اي»
(NPR)
برپايه تاکيدي نه
چندان مستحکم
قراردارد: روسيه
و چين در
راهبردهاي دفاعي
خود جايگاهي
رشديابنده به
موضوع هسته اي مي
دهند. پنتاگون
ابراز نگراني مي
کند که: «درحالي
که ايالات متحده
به کاهش شمار و
اهميت دادن به
سلاح هاي هسته اي
خود ادامه مي
دهد، کشورهاي
ديگر مانند روسيه
وچين راهبردي
معکوس برگزيده
اند. آنها به
انواع جديدي از
توانايي هاي هسته
اي در زرادخانه
خويش افزوده اند
(...) دکترين و
راهبردهاي امنيت
ملي روسيه، که بر
تهديد تشديد هسته
اي محدود تاکيد
دارد، بسيار
نگران کننده
است». درصورت
وقوع جنگ عليه
«ناتو» در اروپا،
مسکو حتي درنظر
دارد که نخستين
طرف استفاده
کننده از سلاح
هاي «تاکتيکي»
هسته اي، به ويژه
«مهمات هسته اي
با قدرت کم» باشد
تا غرب را وادار
سازد که از جنگ
دست بکشد –
راهبردي که گاه
واشنگتن آن را
«تشديد و تحديد»
مي خواند. اين
درحالي است که
هيچ دليلي براي
اثبات اين نظريه
که کارشناسان
مستقل بسياري آن
را تخيلي مي
دانند، وجود
ندارد. اين
کارشناسان
يادآوري مي کنند
که البته دکترين
نظامي مسکو تقدم
در استفاده از
سلاح هسته اي را
پيش بيني کرده،
اما اين امر فقط
درصورتي است که
يک نيروي خارجي
به روسيه حمله
کند. اين مشابه
اصلي است که
«ناتو» به آن
باور دارد و بر
اين مبنا است که
درصورت «حمله
راهبردي غير هسته
اي» عليه غرب
توسط روسيه، در
حمله هسته اي
پيشقدم شود.
براين مبناي
ترديد برانگيز
است که «ارزيابي
وضعيت هسته اي»
(NPR)
خواهان «قابليت
انعطاف» بيشتر در
سياست کاربرد
سلاح هاي اتمي و
«تنوع» بيشتر در
انواع سلاح ها
است. بنابر مفاد
اين سند، ارزيابي
روسيه براين پايه
است که رييس
جمهوري آمريکا
درصورت استفاده
روسيه از سلاح کم
قدرت تر، در
استفاده از سلاح
هسته اي نيرومند
ترديد خواهد کرد:
يک چنين واکنشي
خود به خود موجب
تحريک کرملن شده
و پيامد آن يک
جنگ تمام عيار
خواهد بود. براين
مبنا، نويسندگان
بر روي ضرورت
تجهيز واشنگتن به
سلاح هاي کم قدرت
تر تاکيد مي کنند
تا بتوانند اين
نابرابري مفروض
ابزارهاي
بازدارندگي را از
بين ببرند.
با چين نيز بايد
به نحوي مشابه
رفتار شود. با آن
که اين کشور هرگز
تهديد نکرده که
در استفاده از
زرادخانه سلاح
هسته اي خود
پيشدستي کند –
زرادخانه اي که
کمتر از فرانسه
پيشرفته است (٣)
-، گزارش
NPR
تاکيد مي کند که
ايالات متحده
بايد بتواند آن
را با گزينه هاي
بيشتري از سلاح
هسته اي، با هدف
بازدارندگي تهديد
کند: «هدف
راهبردي که ما
درمورد چين تدوين
کرده ايم،
جلوگيري از اين
نتيجه گيري غلط
است که با
استفاده محدود از
سلاح هسته اي در
صحنه عمليات مي
تواند امتيازي
بگيرد». کره
شمالي نيز درشمار
هدف هاي پنتاگون
است. گزارش
«ارزيابي وضعيت
هسته اي»
(NPR)
تصريح مي کند که
پيونگ يانگ از
تجهيزات نظامي
خود با تاسيسات
زيرزميني حفاظت
مي کند و بعد مي
افزايد: «ايالات
متحده به کاربرد
توانايي هاي
متعارف و هسته اي
روبه سوي هدف هاي
خود ادامه
خواهدداد».
«ارزيابي
وضعيت هسته اي»
(NPR)
براي اعتبار
بخشيدن به اين
راهبرد توصيه مي
کند که زرادخانه
آمريکا عميقا
بازسازي و به
تجهيزات جديد
مجهز شود. بيشتر
سلاح هاي کنوني
که چندين دهه پيش
ساخته شده، به
زودي به پايان
عمر خود نزديک مي
شود. همچنين، مي
بايد همه عوامل
«سه گانه هسته
اي» به تجهيزاتي
کارآمدتر تبديل
شود: موشک هاي
باليستيک بين
قاره اي زمين
پرتاب
(ICBM)،
موشک هاي
باليستيک دريا به
زمين
(SLBM)
و بمب ها و موشک
هاي پرتابي از
پايگاه هاي متحرک
هوايي
(ALCM).
تجهيزات جديد
آقاي اوباما با
اميد متقاعد
ساختن کنگره به
کاهش شمار سلاح
هاي هسته اي
پذيرفته بود که
تجهيزات جديد را
به کار گيرد. اين
تجهيزات عبارت
است از:
زيردريايي هاي
اژدر افکن (کلاس
کلمبيا)، موشک
هاي دوربرد
پرتابي از ناو
هواپيمابر يا
سيستم
«بازدارندگي
راهبردي مستقر
درزمين» که براي
جايگزيني موشک
هاي باليستيک بين
قاره اي «مينوت
من»(
Minuteman)
با کلاهک هسته اي
ساخته شده بود.
اما، رييس جمهوري
پيشين تصميم گيري
درباره اين که
آيا به راستي
بايد اين تجهيزات
را تهيه کرد را
براي جانشين خود
آقاي ترامپ
گذاشت. دولت
ترامپ گزينه
گسترش همه انواع
را برگزيد.
طراحي و توليد
اين تسليحات سال
هاي زيادي زمان
مي برد و برآورد
هزينه آن دستکم
١٢٠٠ ميليارد
دلار است
(٤).دولت ترامپ
در بودجه
پيشنهادي سال
٢٠١٩، ٣/٢
ميليارد دلار
براي بمب افکن
هاي ب- ٢١، ٧/٣
ميليارد دلار
براي هواپيماهاي
کلمبيا، ٦٠٠
ميليون دلار براي
موشک هاي دوربرد
و ٣٠٠ ميليون
دلار براي سيستم
بازدارندگي پيش
بيني کرده که جمع
اين اقلام ٩/٦
ميليارد دلار مي
شود. پنتاگون
براي اجراي
راهبرد
بازدارندگي
«منعطف» و «به
اندازه» خود در
نهايت مي بايد
تجهيزات هسته اي
کم قدرتي توليد
کند که دريک
درگيري احتمالي
قابل به کارگرفتن
دربرابر روسيه و
چين باشد. ايالات
متحده، در
چهارچوب تعهدات
خود دربرابر
«ناتو» هم اکنون
هواپيماهايي با
ظرفيت دوگانه
(عمدتا
هواپيماهاي شکاري
اف- ١٥) را در
اروپا مستقر
نموده که مي
تواند بمب هاي
هسته اي کم قدرت
ب- ٦١ را برسر
دشمن روس بريزد.
هنوز کنگره بايد
براي همه اين
برنامه ها بودجه
اختصاص دهد و اين
امکان هست که همه
هدف هاي تعيين
شده در گزارش
NPR
تحقق نيابد. با
اين حال، با فضاي
ضد روسيه اي که
طبقه سياسي
آمريکا را سرمست
کرده، هرگونه
مخالفت با به راه
افتادن اين
مسابقه تسليحاتي
را به سکوت وامي
دارد و تصويب
تقريبا به اتفاق
آراي نمايندگان
هردو حزب، براي
افزايش شديد
هزينه هاي نظامي
درسال ٢٠١٨، گواه
اين امر است.
رهبران روسيه و
چين، و ديگر
کشورها، هم از
الهام گرفتن از
اين راهبرد براي
تقويت زرادخانه
هاي خود غفلت
نخواهند کرد.
مذمت (تقريبا)
همگاني
چين
گزارش درباره
«ارزيابي وضعيت
هسته اي» آمريکا
(NPR)
مبتني بر ذهنيت
منسوخي است که به
دوران جنگ سرد
تعلق دارد (...)،
بر رقابت بين
قدرت هاي بزرگ
دامن مي زند و
برنقش سلاح هاي
هسته اي در امنيت
ملي، به رغم
فراخوان هاي
جامعه بين المللي
براي خلع سلاح
هسته اي، مي
افزايد. (...)
چين هرگز در هيچ
مسابقه تسليحاتي
شرکت نکرده – و
هيچ وقت هم نمي
کند – و درپي آن
است که سطح
توانايي هسته اي
خود را در حداقل
لازم براي تامين
امنيت ملي خويش
نگهدارد. (...)
گزارش آمريکا
درپي آن است که
گسترش و تقويت
زرادخانه خود را
با تغيير آگاهانه
سياست ها و
اقدامات چين
توجيه نمايد.
(کنفرانس
مطبوعاتي آقاي
جنگ شوانگ،
سخنگوي وزارت
امور خارجه چين،
٥ فوريه ٢٠١٨).
ژاپن
ژاپن آخرين کشوري
است که از
NPR
آمريکا حمايت مي
کند، گزارشي که
آشکارا قاطعيت
آمريکا براي
تضمين قابليت
قدرت بازدارندگي
و تعميم اين
بازدارندگي به
متحدانش از جمله
ژاپن را نشان مي
دهد. اين درحالي
است که امنيت بين
المللي پس از
انتشار گزارش
NPR
درسال ٢٠١٠ به
سرعت وخيم تر شده
است. (بيانيه
آقاي تارو کونو،
وزير امور خارجه
ژاپن، ٣ فوريه
٢٠١٨).
ايران
گزارش
NPR
آمريکا بازتاب
دهنده وابستگي
اين کشور به سلاح
هاي هسته اي، به
رغم مقررات پيمان
ان پي تي (توافق
عدم گسترش سلاح
هاي هسته اي) است
و بشريت را به
ورطه نابودي
نزديک مي کند.
ترديدي نيست که
از سال ١٩٥٣
هیچگاه پایان
زمان (آپوکالیپس)
تا این حد نزدیک
نبوده است. خيره
سري آقاي دونالد
ترامپ در ازبين
بردن توافق وين
[برجام] درباره
مسئله هسته اي
ايران ناشي از
همين بي احتياطي
خطرناک است.
(واکنش محمد جواد
ظريف، وزير امور
خارجه ايران، در
توييتر، ٣ فوريه
٢٠١٨).
کره شمالي
دولت ترامپ اخيرا
گزارشي درباره
«ارزيابي وضعيت
هسته اي» منتشر
کرده که به روشني
نشان دهنده اراده
نفرت انگيز آن در
باج خواهي از
ديگر حکومت هاي
مستقل و قصد سلطه
بر دنيا از راه
سلاح هاي هسته اي
است (...).
ايالات متحده
نخستين کشوري است
که سلاح هسته اي
را توليد کرده و
تنها کشوري است
که با استفاده از
آن دست به کشتار
صدها هزارتن زده
است (...).
ايالات متحده
هرروز کمتر از
روز پيش قصد سلطه
گري خويش بر دنيا
با شيوه اي مخالف
قوانين بين
المللي را پنهان
مي کند (...).
واقعيت سخت کنوني
ثابت مي کند که
ما کاملا حق
داشتيم برنامه
بازدارندگي خود
را، به رغم همه
مشکلات، پيگيري
کنيم. (بيانيه
وزارت امور خارجه
کره شمالي، ٦
فوريه ٢٠١٨).
روسيه
اين سند برپايه
منطق تقابل و
ضديت با روسيه
تدوين شده است.
جاي تاسف است که
ايالات متحده
سياست افزايش
انبوه توانايي
هسته اي خود را
با سياست مدرن
سازي هسته اي
روسيه توجيه مي
کند و مي خواهد
سلاح اتمي را
بخشي از دکترين
نظامي خود کند
(...). همه اينها
ربطي به واقعيت
ندارد. دکترين
نظامي روسيه به
روشني محدود به
امکان استفاده از
سلاح هاي هسته اي
در دو سناريوي
دفاعي است: در
پاسخ به يک تجاوز
به خاک روسيه يا
متحدانش با
کاربرد سلاح هاي
هسته اي يا سلاح
هاي کشتار جمعي،
يا در پاسخ به يک
تجاوز غير هسته
اي ولي فقط در
حالتي که بقاي
روسيه مورد تهديد
باشد. (بيانيه
آقاي سرگئي
لاوروف، وزير
امور خارجه
روسيه، ٣ فوريه
٢٠١٨).
طبقه بندي کيفي
سلاح ها
متعارف: سلاح هاي
کلاسيک مطابق با
توافق هاي جنگي
بين المللي
(لاهه، ژنو و
غيره).
غير متعارف: سلاح
هاي هسته اي
راديولوژي،
بیولوژیکی ،
شيميايي
(NRBC)
يا سلاح هاي
مخصوص تخريب وسيع.
راهبردي: سلاح
هاي عمدتا هسته
اي، سوار شده بر
حامل هاي دوربرد،
غالبا بين قاره
اي (بمب افکن،
موشکهاي از محل
پرتاب متحرک،
زيردريايي) که
هدف هايش مي
تواند انساني،
اقتصادي يا نظامي
باشد.
تاکتيکي: به خلاف
سلاح هاي
راهبردي، سلاح
هايي که هدف هاي
آن برد نسبتا
نزديک دارد،
داراي کاربرد
نظامي و غالبا
دفاعي است. اين
سلاح ها مي تواند
با اثرات خاص،
مانند مين هاي
هسته اي يا زميني
يا زير دريايي و
سلاح هاي تشعشعي
قوي (بمب
نوتروني) تعريف
شود. حامل هاي
اين سلاح ها
هواپيما، موشک و
توپ يا خمپاره
انداز است.
پانویس ها
١-
«ارزيابي
وضعيت هسته اي»
٢٠١٨، وزارت دفاع
آمريکا، واشنگتن
دي سي، ٢ فوريه
٢٠١٨. جز در
مواردي که تصريح
شده باشد، همه
نقل قول ها از
اين سند برگرفته
شده است.
٢-
مقاله « وقتي
پنتاگون به سوي
اقيانوس آرام مي
رود»، لوموند
ديپلماتيک مارس
٢٠١٢
٣-
چين حدودا ٢٧٠
کلاهک هسته اي
دارد و فرانسه
حدود ٣٠٠ کلاهک.
رجوع کنيد به
«مهمات هسته اي،
کي چه مقدار
دارد، در يک
نگاه»، انجمن
کنترل تسليحات،
واشنگتن دي سي،
ژانويه ٢٠١٨. www.armscontrol.org
٤-
رجوع کنيد به
نوشته آرون مهتا،
«مهمات هسته اي
آمريکا در ٣٠ سال
آينده ١٢٠٠
ميليارد دلار
هزينه خواهد
داشت»، اخبار
دفاعي، وينا،
(ويرجينيا)، ٣١
اکتبر ٢٠١٧.
Aaron Mehta, «
America’s
nuclear weapons
will cost $1.2
trillion over
the next 30
years », Defense
News, Vienna (Virginie),
31 octobre 2017.
ر
|
