چرا نمی‌توانیم رویاهایمان را به یاد آوریم؟
ما انسان‌ها یک سوم از عمر خود را در خواب هستیم که بخش زیادی از آن را هم مشغول خواب دیدن هستیم ولی اغلب هیچ یک از آنها را به یاد نمی آوریم و حتی در روزهایی هم که شانس به یاد آوردنشان را داریم، فقط در عرض یک دقیقه ممکن است همه‌شان از یادمان بروند و دوباره به سرزمین رویاها برگردند. در طول ساعات بیداری چنین تجربه‌ای از فراموشی سریع، ما را وادار به مراجعه به دکتر می کند تا در پی درمان آن باشیم! دربارۀ رویاها، فراموشی امری عادی است. اما چرا؟
“توماس اندریلون” عصب‌شناس دانشگاه موناش در ملبورن استرالیا می گوید: « ما انسان‌ها رویاهایمان را فورا فراموش می کنیم و افرادی هم که به ندرت رویاهایشان را به یاد می آورند آنچه که در عالم رویا دیده‌اند، به سرعت از ذهنشان پاک می شود. شاید باورش سخت باشد که حتی اگر چیزی به خاطر نیاورید هم رویا داشته‌اید.»
اما مطالعات به طور پیوسته نشان می دهد حتی کسانی که یک رویای خاص را در دهه‌های عمرشان یا حتی در تمام طول عمر، به خاطر نمی آورند اگر درست در همان لحظۀ دیدن آن رویا، از خواب بیدار شوند رویا را به خاطر خواهند آورد. هرچند دلیل اصلی آن هنوز چندان شناخته شده نیست، اما دانشمندان به دیدگاه‌هایی در خصوص پردازش حافظه در حین خواب دست یافته‌اند که ایده‌هایی در این خصوص را پدید آورده و فراموشی عجیب انسان‌ها را توجیه می نماید.
آیا وقتی خواب هستیم، هیپوکامپوس مغزمان نیز به خواب می رود؟
نتایج یک تحقیق در سال ۲۰۱۱ انجام شد و در نشریۀ Neuron منتشر شد، نشان داد وقتی در خواب هستیم، همۀ مناطق مغز به صورت همزمان به خواب نمی روند. محققان دریافتند که یکی از آخرین بخش‌های مغز که به خواب می رود، هیپوکاموس است. ساختاری منحنی که داخل هر یک از نیمکره‌های مغزی قرار دارد و نقشی اساسی در انتقال اطلاعات از حافظۀ کوتاه مدت به حافظه بلند مدت، دارد.
اندرولین می گوید: « اگر هیپوکاموس آخرین بخش مغز باشد که به خواب می رود، در واقع آخرین بخشی هم خواهد بود که فرایند بیداری در آن اتفاق می افتد. بنابراین هیپوکاموس دریچه‌ای است رو به رویاهایتان که وقتی از خواب بر می خیزید، این رویا در حافظه کوتاه مدت‌تان قرار دارد، ولی از آنجایی که هنوز هیپوکاموس کاملا بیدار نشده است، مغزمان قادر به حفظ آن حافظه نیست.»
این مسئله توضیحی است بر اینکه چرا حافظۀ ما در طول خواب بسیار فرار است، اما بدین معنا نیست که هیپوکاموس مغز شما در طول شب غیرفعال میباشد. در واقع این منطقه از مغز در حین خواب بسیار فعال است و در حال ذخیره‌سازی و بررسی حافظه‌های موجود در مغز است تا به جای گوش دادن به تجاربی که در راهند، حافظه‌های موجود در مغز را سازماندهی کنند.
اندرولین می گوید:« برخی داده‌ها نشان می دهند که در طول مراحل خواب، هیپوکاموس اطلاعاتی را به کورتکس مغز می فرستد ولی اطلاعاتی دریافت نمی کند. این ارتباط یک سویه این امکان را فراهم می کند که حافظه از هیپوکاموس به کورتکس مغز و در بخش حافظۀ بلند مدت منتقل شوند. ولی اطلاعات جدید توسط هیپوکاموس منتقل نمی شوند. در زمان بیداری مغز ممکن است به حداقل دو دقیقه زمان برای شروع رمزگشایی حافظه نیاز داشته باشد.»
در مطالعه‌ای که به سال ۲۰۱۷ انجام شد و در نشریۀ Frontiers in Human Neuroscienceمنتشر شد، محققان در فرانسه الگوهای خواب ۱۸ نفر را مورد بررسی قرار داند که تقریبا هر روز رویاهایشان را به یاد می آوردند و آن را با ۱۸ نفر دیگر که به ندرت رویاهایشان را به یاد داشتند، مقایسه کردند و به این نتیجه رسیدند که گروه اول در طول شب تعداد دفعات بیشتری از خواب بر می خواستند. این بیداری‌های شبانه به طور متوسط دو دقیقه برای گروه اول و یک دقیقه برای گروه دوم به طول می انجامید.
سوپ عصبی
توانایی محدود مغز ما در رمزگشایی حافظه‌های جدید در حین خواب، به تغییر در میزان دو انتقال دهندۀ عصبی یعنی استیل کولین و نورادرنالین نیز مرتبط است. این دو انتقال دهنده عصبی نقش موثری در بازیابی حافظه دارند. زمانی که به خواب می رویم استیل کولین و نورادرنالین به شدت کاهش می یابند. سپس زمانی که وارد مرحله حرکت سریع چشم(REM) یعنی اوج رویاهای انسان در خواب، می شویم، اتفاق عجیبی رخ می دهد. دراین مرحله از خواب، استیل کولین به اندازۀ مقدارش در بیداری بر می گردد ولی نورادرنالین در همان میزان اندک باقی می ماند.
مطابق یافته‌های تحقیق سال ۲۰۱۷، دانشمندان هنوز بر روی این مسئله در حال مطالعه هستند؛ برخی معتقدند که این ترکیب خاص از انتقال دهنده‌های عصبی ممکن است دلیل اصلی فراموشی رویاها در انسان باشد. افزایش میزان استیل کولین کورتکس مغز را در حالتی برانگیخته قرار می دهد که مشابه حالت بیداری است در حالی که کاهش میزان نورادرنالین توانایی ما در یادآوری موقعیت‌های دشوار ذهنی‌مان را در این زمان کاهش می دهد.
در برخی موارد خود رویاها هستند که قابل یاآوری نیستند
“ارنست هارتمن” محقق حوزه رویا و استاد دانشگاه پزشکی تافتس در نشریۀ علمی آمریکا می گوید: « آیا به یاد می آورید امروز صبح موقع مسواک زدن به دندان‌هایتان به چه چیز فکر می کردید؟ ذهن ما همواره در حال تکاپو است اما بیشتر اطلاعات غیرضروری در ذهن ما کم اهمیت هستند. رویاها و به ویژه رویاهای دنیوی نیز چنین هستند و برخی از آنها از دید مغز ما کم اهمیت محسوب می شوند.»
اندرولین می گوید رویاهایی که زنده، عاطفی و پیوسته‌تر هستند بیشتر در یاد می مانند چرا که شباهت بیشتری به بیداری دارند و فرم داستانی سازماندهی شده‌شان ذخیره‌سازی آنها را ساده‌تر می سازد. “استیک گولد” به روزنامه نیویورک تایمز این گونه اظهار داشته است که اگر بخواهیم رویاهایمان را به یاد آوریم، راه‌هایی وجود دارد که می توانیم امتحان کنیم. وی که استاد دانشگاه پزشکی هاروارد است معتقد است نوشیدن آب پیش از خواب می تواند کمک کننده باشد چرا که باعث می شود در طول شب برای استفاده از سرویس بهداشتی از خواب بیدار شویم و این بیداری شب هنگام به یادآوری خوابمان کمک می کند.
زمانی که در تخت خواب هستیم مکررا به خود یادآوری کنیم که می خواهیم رویامان را به یاد آوریم. این کار شانس یادآوری رویا را در ما افزایش می دهد. همچنین می توانیم دفتری از رویاهامان داشته باشیم. در طول بیداری سراغ رویاهامان برویم. چشم‌هایمان را ببندیم و سعی کنیم که دوباره رویامان را در ذهنمان تداعی کنیم تا اینکه هیپوکاموس مغزمان رویا را در ذهنمان ذخیره کند.
ترجمه: مریم رفیعی
بیگ بنگ
منبع: Livescience.com
