آیا “خواب” عمیق‌ترین رازهای ما را افشا می‌کند؟
«نیمه‌های شب از خواب می‌پرید؛ قلب‌تان به شدت می‌تپد. چند لحظه‌ای طول می‌کشد که بفهمید با حوله حمام در مصاحبه شغلی شرکت نکرده‌اید.» شاید به این نتیجه برسید که خوابی که دیدید نشان از استرس و اضطراب شغلی، حس شرم یا خجالت یا حتی حس خودنماییِ سرکوب شده دارد. با توجه به همه این احتمالات، آیا این واقعیت دارد که خواب میتواند از عمیق‌ترین رازهای ما پرده بردارد؟
خواب میتواند بینش مفیدی دربارۀ زندگی‌مان به ما بدهد، اما برخلاف آنچه در فیلم‌های هالیوودی یا رمان مورد علاقه‌تان به تصویر می‌کِشد، هنوز هیچ مطالعه‌ای نشان نداده که خواب میتواند از ساز و کارهای درونی ما انسان‌ها حکایت داشته باشد. «دیراید برت» روانشناس و محقق خواب در دانشکده پزشکی هاروارد گفت: «هیچ تحقیقی تاکنون از ادعای فوق پشتیبانی نکرده است. خواب حاوی هیچ نمادی نیست. هیچ فرهنگ لغت، تعبیر خواب یا مفسر خوابی نمی‌تواند به شما بگوید که خواب چه معنا و مفهومی دارد.»
انسان‌ها از قدیم به دنبال تعبیر خواب و استخراج معنای آن بوده‌اند. مردمان باستانی بین‌النهرین و مصر خواب را بعنوان پیام‌هایی از جانب خدایان قلمداد می‌کردند. یونانیان و رومی‌ها از خواب برای پیش‌بینی آینده استفاده می‌کردند. اما باور به این مسئله که نمادهای به کار رفته در خواب، واقعیتهای پنهانی را دربارۀ ما ارائه می‌کنند، به روانشناس قرن نوزدهم «زیگموند فروید» باز می‌گردد. او اظهار داشت که خواب مثل تحقق آرزو است و خواسته‌ها یا امیال سرکوب‌شده ما را افشا می‌کند. از زمان فروید، علوم مربوط به خواب روند رو به جلو داشته است. حالا گفته می‌شود که خواب از واقعیتی حکایت دارد که قدری پیش‌پا‌افتاده‌تر از موردِ پیشنهادیِ فروید است. خواب هیچ چیز رازگونه یا عجیبی ندارد. در واقع، خواب دیدن شبیه به این است که در طول روز فکر کنید.
اما نباید این طور برداشت کنید که خواب بی‌معنی است. بر اساس تحقیقات انجام شده، ما در هنگام خواب دیدن، همان علایق، خاطره‌ها و نگرانی‌هایی را پردازش می‌کنیم که در طول روز ذهن ما را مشغول فکر کرده‌اند. آقای برت در گفتگو با «Live Science» بیان کرد: «ما فانتزی‌های آرزومندانهای داریم. ما به تهدیدات، بیم‌ها و ترس‌ها می‌اندیشیم. ما به زندگی اجتماعی و عزیزان‌مان فکر می‌کنیم.»
«ویلیام دامهاف» محقق خواب و استاد دانشگاه کالیفرنیا در مقاله‌ای که چندی پیش در مجله The Scientific Review of Mental Health Practice منتشر شد، گفت: «خواب، ادامۀ افکار و نگرانی‌هایی هستند که ما در طول روز با آنها درگیر هستیم. بنابراین، خواب معنا و مفهوم روانشناسی دارد. مطالعات ما نشان می‌دهد که خواب روایت محتمل از زندگی ماست؛ نَه فیلم‌های اکشن عجیب‌و‌غریب.»
اگرچه خواب شباهت بسیار زیادی به افکار ما در طول روز دارد، اما وقتی خوابیده‌ایم، مغزمان بطور کاملاً متفاوتی عمل می‌کند. برت در ادامه گفت: «مغز انسان در حالت شیمی و بیوشیمی کاملاً متفاوتی عمل می‌کند. یعنی ترکیبات شیمیایی مغز ما در طول خواب دچار تغییر می‌شود. بخش‌هایی از مغز از شدت فعالیت خود تا میزان قابل توجهی کم می‌کنند، بخش‌های دیگری از مغز هم فعالیت ِ خود را افزایش می‌دهند. برای مثال، قشر بینایی ثانویه در مغز که مسئولیت تصویرسازی را بر عهده دارد، به شدت فعالیت خود را در هنگام خواب افزایش می‌دهد. این بخش از مغز به ایجاد تصاویر شفافی کمک می‌کند که در طول خواب می‌بینیم. اما قشر پیش‌سری افکار ما را فیلتر می‌کند.»
برخی روانشناسان از آن بعنوان یک ابزار ارزشمند یاد می‌کنند. اما روانشناس و روانکاو «کارل اشتوکنبرگ» از دانشگاه خاویر در سینسیناتی با ابراز تردید، اعلام کرده که خواب حاوی نمادهای معنادار یا خواسته‌های سرکوب شده انسانی است. وی در مصاحبه‌ای با «Live Science» خاطرنشان کرد: «دیالوگی میان آن دسته از بخش‌های مغز که به صورت نمادین کار می‌کنند و آن دسته از بخش‌هایی که به صورت منطقی کار می‌کنند، پدید می‌آید.» هیچ فرمولی برای تعبیر خواب وجود ندارد. برخی محققان می‌گویند که خواب معنی‌دار است و می‌توانند اطلاعاتی راجع به خودمان به همراه داشته باشند.
ترجمه: منصور نقی‌لو/ سایت علمی بیگ بنگ
