«کرونا» نفس اقتصاد جهان را هم می‌گیرد؟
دنیای اقتصاد : تعداد تلفات ویروس کرونا از کشته‌شدگان ویروس سارس که در سال ۲۰۰۲ در جنوب چین شیوع پیدا کرده بود گذشت. ویروس‌های همه‌گیر را می‌توان یکی از بلایایی دانست که در کنار بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله علاوه بر در خطر قرار دادن جان افراد، تاثیرات اقتصادی نیز در جهان به‌جا می‌گذارند.
عکس: AFP
تعطیلی شهرهای بزرگ در کنار تعطیلی کارخانه‌ها و اختلال در روند صنعت کشورهای مختلف از جمله عواملی هستند که به‌طور کلی روند معمولی اقتصاد یک کشور را دچار مشکل می‌کنند. به‌نظر می‌رسد با اینکه پیشرفت‌های چشمگیر در صنعت پزشکی مانع از این خواهد شد که تلفات این بیماری مانند بیماری‌های همه‌گیر در قرون گذشته شود، اما تبعات اقتصادی ویروس‌های جدید به‌خصوص ویروس کرونا نه‌تنها از موارد مشابه در سال‌های دور، بلکه نسبت به ویروس‌های همه‌گیر اخیر مانند سارس نیز خسارت‌های اقتصادی بزرگ‌تری به‌جا بگذارد. «دنیای‌اقتصاد» در این گزارش به تبعات اقتصادی این ویروس و دلایل گسترده بودن این خسارات خواهد پرداخت.
تفاوت ویروس‌های گذشته و جدید
ویروس کرونا تاکنون جان ۸۰۳ نفر را گرفته است که از این میان یک نفر در هنگ‌کنگ، یک نفر در فیلیپین و بقیه تلفات در چین بوده است. این درحالی است که تعداد تلفات ویروس سارس ۷۷۴ نفر اعلام شده بود. بیماری‌های همه‌گیر از گذشته‌های دور تاکنون جان بسیاری را در مناطق جغرافیایی مختلف گرفته است. طاعون ژوستینین ویروسی بود که در امپراتوری بیزانس (روم شرقی) حدود ۱۵۰۰ سال پیش جان درصد قابل‌توجهی از مردم جهان را گرفت. برخی تخمین‌ها حاکی از آن است که این طاعون جان بیش از ۱۰ درصد از جمعیت آن دوره جهان را گرفته است. در قرن بیستم میلادی آنفلوآنزای اسپانیایی یکی دیگر از موارد مشابهی بود که جان بسیاری از مردم جهان در آسیا، اروپا و آمریکای شمالی را گرفت. این آنفلوآنزا که پس از پایان جنگ جهانی اول دامن‌گیر کشورهای مختلف شده بود، طبق برخی از گزارش‌ها جان بیش از ۲۰ میلیون نفر از مردم جهان را گرفت. تفاوت بیماری‌ها و ویروس‌های همه‌گیر در قرون گذشته و ویروس‌های همه‌گیر جدید مانند کرونا را باید در تفاوت سطح خسارات جانی و مالی جست‌وجو کرد. درحالیکه تعداد تلفات ویروس‌های عصر جدید مانند سارس و کرونا، قابل قیاس با موارد مشابه در گذشته نیست، اما خسارات مالی ویروس‌های همه‌گیر دوران جدید می‌تواند بسیار گسترده‌تر از دوران گذشته باشد. در دوره جدید نیز، در سال ۲۰۰۲ ویروس سارس در چین شیوع پیدا کرد و جان ۷۷۴ نفر را گرفت. مورد مشابهی نیز با نام ویروس مرس (MERS)، در سال ۲۰۱۲ همه‌گیر شد که تاکنون ۲۷ کشور این بیماری را گزارش داده‌اند، اما کانون اصلی آن عربستان بود. آمار تلفات این ویروس توسط سازمان بهداشت جهانی ۸۵۸ نفر عنوان شد.
ضربه سنگین کرونا بر اقتصاد جهان
تخمین‌ها نشان می‌دهد که تاثیرات اقتصادی ویروس کرونا، بسیار گسترده‌تر از ویروس‌های همه‌گیر در گذشته است. با اینکه یکی از آخرین ویروس‌های همه‌گیر در قرن جاری، یعنی ویروس سارس، نیز در چین رخ داده است، اما تخمین‌ها نشان می‌دهد که سطح خسارات اقتصادی کرونا بسیار فراگیرتر از ویروس‌های گذشته از جمله سارس است؛ به عبارتی دیگر چین کنونی را به هیچ‌وجه نمی‌توان با چینی که در سال ۲۰۰۲ درگیر بیماری سارس شده بود مقایسه کرد. چین هم‌اکنون در تمام شاخص‌های اقتصادی، کشوری بسیار مهم‌تر در سطح جهان است. تخمین‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۰۳، بیماری سارس (SARS)، حدود ۵۰ میلیارد دلار از تولید اقتصاد جهانی را از بین برد. اما با توجه به اینکه چین جایگاه بسیار مهم‌تری در دنیای امروز حتی نسبت به سال ۲۰۰۳ دارد، برخی از تخمین‌ها نشان می‌دهد که شیوع ویروس کرونا می‌تواند تا ۳۶۰ میلیارد دلار به اقتصاد دنیا آسیب برساند. البته هنوز نمی‌توان در مورد خسارات ناشی از ویروس کرونا به قطعیت صحبت کرد، زیرا نمی‌توان حدس زد که شیوع این بیماری که سرعت بیشتری نیز پیدا کرده است، تا کجا ادامه خواهد داشت.
دلایل پرهزینه‌تر بودن کرونا
تاثیر اقتصادی کرونا تاکنون به زوایای مختلفی از اقتصاد چین سرایت کرده است. پایین آمدن شاخص بازارهای سهام چین، کاهش تولیدات در اثر تعطیلی کارخانه‌ها و شهرها، بسته شدن برخی از مرزها یا حداقل ایجاد محدودیت‌ها در این شاهراه‌های تجارت و لغو برخی از پروازها به چین از جمله خساراتی است که هر روزه به اقتصاد چین وارد می‌شود. تحلیلگران اقتصادی بر این باورند که خسارات اقتصادی ویروس کرونا به مراتب بزرگ‌تر از خسارات اقتصادی موارد مشابه در گذشته است. نگاهی به وضعیت اقتصادی کنونی کشور چین، درحال‌حاضر و مقایسه آن با کشورهای درگیر بیماری‌های همه‌گیر در گذشته از جمله ویروس سارس در گذشته-که آن هم در چین شیوع پیدا کرد- به‌خوبی می‌تواند توضیح دهد که چرا کارشناسان بر این باورند که تبعات اقتصادی ویروس جدید بسیار گسترده‌تر است. در زمان شیوع بیماری سارس در چین، این کشور ششمین اقتصاد بزرگ دنیا بود، درحالیکه چین اکنون دومین قطب اقتصادی دنیا است. در سال ۲۰۰۳ و در زمان شیوع بیماری سارس چین تنها ۲/ ۴ درصد از کل اقتصاد جهان را تشکیل می‌داد، در صورتی که اکنون ابر قدرت جدید اقتصاد جهان، ۳/ ۱۶ درصد از کل اقتصاد دنیا را در اختیار دارد. این آمار نشان می‌دهد که هر گونه خللی در روند اقتصاد چین که ناشی از ویروس کرونا باشد، کل اقتصاد دنیا را به لرزه درمی‌آورد. تاثیر اختلال اقتصاد چین بر اقتصاد جهانی زمانی شدیدتر به‌نظر می‌رسد که باید در نظر گرفت اکنون چین با سرمایه‌گذاری در کشورهای مختلف و ایجاد زنجیره‌های تامین صنایع مختلف در کشورهای دیگر در حقیقت اقتصاد آنها را نیز به خود وابسته کرده است. تاثیر کنونی چین در اقتصاد امروزی جهان نیز سبب شده است تا حساسیت بازارهای سهام در دنیا و بازار پناهگاه‌های امن دارایی نیز به وضعیت چین بسیار بالا باشد. به عبارتی اگر شیوع ویروس کرونا به سطوح خطرناکی در این کشور برسد و گزارش‌ها از افزایش سطح نااطمینانی اقتصادی حکایت کند، به احتمال زیاد، قیمت پناهگاه‌های امن دارایی از جمله طلا افزایش چشمگیری خواهد داشت.
تاثیرات داخلی ویروس
داخل مرزهای چین تاکنون تعداد استان‌هایی که درگیر این بیماری شده‌اند حدود ۶۹ درصد از کل تولید ناخالص داخلی این کشور را شامل می‌شوند. جنبه‌های مختلفی از اقتصاد این استان‌ها از جمله تعطیلی کارخانه‌ها، مغازه‌ها و رستوران‌ها، رها کردن بسیاری از کشتی‌های تفریحی در بندرها و کاهش مصارف خانوار رخ داده است. از سوی دیگر تاکنون محدودیت‌های سفر برای حدود ۵۰ میلیون نفر در چین در نظر گرفته شده است، و با توجه به اینکه بسیاری از این مناطق جزو مناطق تولیدی و لجستیکی چین هستند، احتمالا تاثیر بالایی بر کند کردن اقتصاد چین داشته باشد.
تاثیر کرونا بر اقتصادهای کوچک
اقتصادهای کوچک مخصوصا آن اقتصادهایی که رابطه بیشتری با دومین قطب اقتصادی دنیا دارند، به احتمال زیاد ضررهای زیادی از شیوع ویروس جدید خواهند دید؛ تاثیر اقتصادی ویروس کرونا که از شهر ووهان آغاز شد از شرق آسیا تا صحرای آفریقا و حتی کشورهای غربی نیز کشیده خواهد شد. تحلیلگران پیش‌بینی کرده‌اند که احتمالا تحت‌تاثیر شیوع ویروس کرونا، تقاضای چین حدود یک درصد کاهش پیدا کند که در این صورت اقتصادهای کوچک و متوسط به دلیل کاهش کالاهای صادراتی تا ۴ میلیارد دلار ضرر را متحمل خواهند شد. از سوی دیگر عنوان شده است که همین اقتصادهای کوچک و متوسط حدود ۶/ ۰ میلیارد دلار از افول بخش توریستی خود متضرر خواهند شد. از سوی دیگر برخی از گزارش‌ها نشان می‌دهد اگر قیمت نفت نیز تحت‌تاثیر شیوع این ویروس حدود ۵ درصد کاهش پیدا کند-به‌دلیل کاهش تقاضا- کشورهای آفریقایی، به‌خصوص آفریقای زیر صحرا، احتمالا تا ۳ میلیارد دلار دچار خسارت شوند.
اختلال در صادرات کالاهای واسطه‌ای
یکی دیگر از وجهه‌هایی که احتمالا تاثیر مهمی بر اقتصاد دنیا داشته این است که برخی از استان‌هایی که در بخش صادرات فعال هستند در معرض شیوع ویروس کرونا قرار گرفته‌اند. چین هم‌اکنون بزرگ‌ترین صادرکننده کالاهای واسطه‌ای در دنیا است؛ کالاهایی که برای ساخت کالاهای نهایی می‌توان از آنها استفاده کرد. اختلال در صادرات کالاهای واسطه‌ای می‌تواند زنجیره تامین بسیاری از اقتصادهای جهان را دچار اختلال کند. زنجیره تامین اقتصادهای آسیایی حدود ۴۰ درصد از کالاهای واسطه‌ای خود را از چین وارد می‌کنند و بیشتر از هر منطقه دیگری در خطر عواقب اقتصادی شیوع این بیماری قرار دارند. ایالات متحده نیز ۱۰ درصد از کالاهای واسطه‌ای خود را از چین وارد می‌کند، موضوعی که نشان می‌دهد عواقب اقتصادی ویروس جدید مرز مشخصی نمی‌شناسد و احتمالا کل اقتصاد دنیا را تحت‌تاثیر قرار دهد.
