نویسندگان: Pierre RIMBERT & Serge HALIMI
برگردان: شروين احمدي
آیا رئیس جمهور ولودیمیر زلنسکی سردبیر رسانه های غربی شده است؟ ویدیوهای روزانه او ضرب آهنگ سرود رسانه ها شده اند و موضوعات مورد تائید و یا نفی او بلافاصله توسط نیویورک تایمز و لوموند ، آرته ، پاری مچ، کانال های خبری مداوم و ایستگاه های رادیویی دولتی پخش می شوند.
ارسال محموله های اسلحه غربی به کندی صورت می گیرد ؟ رورزنامه لیبراسیون این دلخوری کیف را به الیزه منتقل می کند: « کمک های نظامی، به ویژه کمک های فرانسه، بسیار کمتر از نیازهای اوکراین است» (۲۰ ژوئیه). علاقه مردم در غرب به درگیری کاهش یافته است ؟ یک نماینده پارلمان اوکراین در مجله اپینیون تاسف خود را از این بابت ابراز می کند و رادیو فرانس اینتر به خود اجازه می دهد تا خواسته او را با قدرت منتقل کند: «او به رسانه های غربی التماس می کند که جنگ را فراموش نکنند. آنها به اندازه رهبران بزرگ قدرت دارند و اگر جریان اطلاع رسانی کم شود، مسکو از آن سوء استفاده خواهد کرد. (...) بله، خطر خستگی وجود دارد، بله، زندگی روال خود را از سر گرفته است». آری روال از سر گرفته شده است: مرکز پژواک رسانه ای اطلاعات مطلوب برای دولت اوکراین را با همان عزم راسخ تقویت می کند که هر چیزی را که می تواند در تضاد با آن باشد را فاقد ارزش ارزیابی می کند.
در ۴ آگوست، گزارش عفو بین‌الملل یکی از بارزترین نمونه‌های این غربال اطلاعات را ارائه می‌دهد: «نیروهای اوکراینی جمعیت غیرنظامی را به خطر می‌اندازند، با ایجاد پایگاه‌ها و استفاده از سیستم‌های تسلیحاتی در مناطق مسکونی پرجمعیت، از جمله در مدارس و بیمارستان‌ها در طول عملیات برای دفع تهاجم روسیه که در فوریه آغاز شد» . البته در این گزارش عفو بین‌الملل تصریح شده است که «این امر به هیچ وجه حملاتی که توسط نیروهای روسی به صورت بی رویه انجام شده را توجیه نمی کند» (۱). خانم اگنس کالامار، دبیر کل عفو بین‌الملل، در طول سخنرانی خود خاطرنشان کرد: « این واقعیت که اوکراین در موقعیت دفاعی قرار دارد، ارتش این کشور را از تعهد احترام به قوانین بین المللی بشردوستانه معاف نمی کند». استدلالی کلاسیک که البته توجیه گر بسیاری از اعلامیه های سازمان عفو بین الملل در مورد نقض حقوق بشر توسط حماس در نوار غزه طی حملات اسرائیل بود.
اما آقای زلنسکی آن را با این گوش نمی شنود. همان شب، او تحقیقاتی را محکوم می کند که «قربانی و متجاوز را در یک جایگاه» قرار می دهد و « تلاش برای عفو یک کشور تروریست» است. باز هم رسانه ها به او ملحق می شوند. در کانال تلویزیونی LCI (۵ اوت ۲۰۲۲)، آلین لی بیل کرمر انجمن بشردوستانه را به نقل از الی ویزل مورد انتقاد قرار می دهد: « بی طرفی نباید باعث شود که از جلادان حمایت کنی و نه از قربانیان» - درس اخلاقی که ویزل اغلب در مورد فلسطین یا عراق فراموش می کرد. روزنامه‌نگار ژان سباستین سولداینی در رادیو فرانس کولتور می‌گوید: «این گزارش اشتباه است. با زیر سوال بردن اوکراین، ناخواسته دو طرف را در موقعیتی برابر قرار می دهد» (۸ اوت ۲۰۲۲). روزنامه لوموند گویا برای جلوگیری از چنین خطری است که به طور مفصل با یک «سرهنگ ذخیره و کارشناس نظامی اوکراینی» مصاحبه می کند. هنگامی که او بازرسان عفو بین‌الملل را «احمق‌های مفید»ی می‌خواند که «هدایایی به دستگاه تبلیغاتی پوتین می دهند»، روزنامه که خود را مرجع می داند با اشاره به اینکه «این سند در روسیه به خوبی مورد استقبال قرار گرفت» (۷-۸ اوت ۲۰۲۲) اتهام او را تأیید می‌کند. اما لوموند فراموش می کند که دفتر عفو بین الملل روسیه در ۸ آوریل ۲۰۲۲ به دلیل انتقاد شدید از مسکو بسته شد.
قبل از این گزارش سرنوشت ساز، انجمن در واقع از ابتدای سال ۲۰۲۱ بیش از ۹۰ «خبر»، بیانیه مطبوعاتی یا کمپین ویژه در مورد روسیه را در سایت خود منتشر کرده بود که همه از کرملین انتقاد و حبس معترضان، موانع برای آزادی مطبوعات و تظاهرات را محکوم می کردند و به افشای سرنوشت الکسی ناوالنی ، سرکوب فعالان فمینیست، آزار و اذیت مخالفان جنگ و غیره می پرداختند. در مورد اوکراین به طور خاص، عفو بین الملل از ابتدای سال جاری حدود چهل متن منتشر کرده است. همه تهاجم روسیه، جنایات جنگی، نقض حقوق بشر توسط اشغالگر را محکوم می کنند، به استثنای آنی که از هر دو طرف می خواهد به حقوق زندانیان احترام بگذارند (۲).
به طور خلاصه، با اینکه انجمن هیچ «بی طرفی» ای بین متجاوز و مورد حمله قرار گرفته اعمال نکرده، اما مقصر است. زیرا هر گونه اطلاعاتی که احتمال دارد بسیج را به نفع کشوری کاهش دهد که همانطور که مقامات فرانسوی تکرار می کنند «برای ارزش هایی که ما به اشتراک می گذاریم می جنگد» بلافاصله به «بازی پوتین» انجام دادن، متهم می شود. رسانه‌هایی که مبارزه با «اخبار جعلی» را به یک ضرورت دموکراتیک خود تبدیل کرده‌اند، اکنون هدف جدیدی را دنبال می کنند: اطلاعات درستی که نامناسب هستند. آقای دونالد ترامپ که هر دروغش کالبدشکافی شد، می‌تواند در ۹ اوت اعلام کند که روسیه «صدها هزار نفر را در اوکراین می‌کشد» بدون اینکه این ادعا زیر سوال رود. سرمقاله نویس ها که به تیپ های سرکوب اخبار خلاف و ترویج فضیلت تبدیل شده اند، از ادامه گسترش ناتو و عدم پایبندی اوکراین به توافق‌نامه‌های مینسک ۲ ابراز تاسف نمی کنند و بر آنند که اطلاعات نادرست مسکو توجیه گر عملکرد کیف است. اوکراین ، نماد لیبرال دموکراسی، در چشمان آنها با رئیس جمهور تله ژنیک و شجاع خود یکی می شود. آرمان او تبدیل به یک دین مدنی می شود. زیر سوال بردن او، توهین به مقدسات و کفر گوئی است.
هیچ کس آقای زلنسکی را سرزنش نمی کند که استعداد خود را که برتر از دشمنان روسی است در خدمت کشور مورد حمله خود قرار داده. بیشتر اوقات، تبلیغات آنها واقعاً فریبنده و تقریباً خنده دار است. برای مثال، در ۹ مه گذشته در فرانس انفو، سخنگوی مسکو در پاریس از ادعای این که همه قربانیان غیرنظامی بمباران روسیه توسط نازی‌های اوکراینی به قتل رسیده‌اند یا صحنه سازی بوده، تردید نکرد.
در حال حاضر شکار اطلاعات نادرست روسی با گسترش تعریف از این اصطلاح مثمر ثمر و بسیار آسان تر می شود. به نقل از نیویورک تایمز یک متخصص آمریکایی معتقد است که این اطلاعات نادرست شامل «اطلاعات جعلی و سایر اطلاعاتی است که درست است اما هیچ ارتباط عمیقی با رویدادهای جاری ندارد تا روایت را تغییر جهت دهد و یا نیت واقعی را پنهان کند» (۳). اما این «نیت واقعی» چیست که هیچ کس از آن خبر ندارد و فقط غرب به درستی آنرا فهمیده است: نفرت از دموکراسی، میل به بازسازی امپراتوری تزارها، شیفتگی برای ایوان مخوف، استالین و هیتلر . هفته نامه اکونومیست در ۳۰ ژوئیه ادعا کرد که «Z» که طرفداران ارتش روسیه نقش آنرا برروی لباس خود دارند، نشان دهنده «نیم صلیب شکسته» است... ؟
رسانه ها با انتقال عناصر زبانی کیف، دفاع متعصبانه خود را همچون تعهدی برای برتری اخلاقی نشان می دهند. روزنامه‌نگار توماس کلوزل در رادیو فرانس کولتور با تاکید بر «خشونت استبدادی ارباب کرملین» تسخیر قریب‌الوقوع یک شهر توسط «دشمن» را اعلام می‌کند (۲۴ اوت ۲۰۲۲). از سوی دیگر، فرضیه ای رد می شود که بر اساس آن توپخانه کیف نیروگاه هسته ای ژاپوریژیا را که توسط روس ها در ماه اوت اشغال شده بود هدف قرار داده است. و لیبراسیون گزارش کانال آمریکایی CBS در مورد قاچاق شدن تسلیحات غربی تحویل داده شده به اوکراین را رد می کند و ادعا می کند که این پدیده که هم « مدرک»ی در باره آن وجود ندارد و هم بیش از حد به آن بها داده شده ، «بدیهی» اما مشکوک است زیرا «بسیاری از کانال های تلگرام روسیه به سرعت آنرا کشف و ترجمه و مطبوعات روسیه هم آن را تکرار کردند» (۱۰ اوت ۲۰۲۲).
آموزش ضد اخلاقی بدون شرم به کار گرفته می شود. در ۴ ژوئیه ۲۰۲۲، در فرانس اینتر، پس از شکست اوکراین در دونباس، نیکلاس دموراند و لیا سلامه، هیئتی از نومحافظه‌کاران را که مصمم بودند روحیه شنوندگان را بالاببرند، دعوت کردند: فرانسوا هیزبورگ تحلیلگر، که به دفاع از دروغ های امریکا در مورد وجود «سلاح کشتار جمعی در عراق» معروف است ، روزنامه نگار لوره ماندویل، که به همراه همکارش ایزابل لاسر، تبلیغات آتلانتیستی را در روزنامه فیگارو ترویج می کند، و در نهایت پیر سرونت (مورد علاقه لیا سلامه، «مشاور» روزنامه پاریزین، « روزنامه نگار متخصص دفاع ملی » در TFI و LCI). برای هیزبورگ ، مسئله ساده است: «اسلحه‌های بیشتر، گلوله‌های بیشتر، اطلاعات بیشتر، وگرنه شاهد پیروزی روسیه خواهیم بود». آنچه ماندویل تأیید می کند: «دشمن اگر جلوی او را نگیریم، پیشروی خواهد کرد». سلامه سپس به شنوندگانش کمک می کند تا مسئله را بهتر بفهمند: «یا ما بیشتر به اوکراین کمک می کنیم، یا شاهد پیروزی پوتین خواهیم بود». و سرونت تکمیل می کند:« ما نباید ضعف نشان دهیم، باید فشار را افزایش دهیم». رادیو در حال جنگ است: «پشت جبهه ما هستیم. هم رهبران و هم افکار عمومی غرب» (۲۴ اوت ۲۰۲۲)، این جملات آنچیزی را خلاصه می کند که یک ماه و نیم بعد در همان رادیو توسط یکی از مهمانانش را تکرار می شود.
رسانه های فرانسوی به ندرت از پوشش خبری درگیری ها خسته می شوند. در ۱ آوریل ۲۰۰۳، دیوید پوجاداس، مجری کانال فرانس ۲، در مورد قتل چهل غیرنظامی عراقی که توسط نیروهای آمریکایی کشته شده بودند، چنین اظهار نظر کرد: «یک ضربه سخت برای ائتلافی که سعی در جلب حمایت مردم دارد». روی صفحه تلویزیون همزمان بنری کنایه آمیز در حرکت بود: «عراق: اشتباه در بمباران». می توان موجی از خشم را که این اظهارات می توانست پس از بمباران روسیه برانگیزد، تصور کرد... تقریباً بیست سال بعد، روزنامه نگاران غربی هنوز به جای دادن خوراک به مردم برای فکر کردن، نگران این هستند که آنها به چه چیزی فکر کنند. ریختن حقایق پیچیده در یک خیک موعظه گرانه، اعتقاد به این که توضیح (تضاد) به معنای توجیه (متجاوز) است - «فرضیه مانوئل والس» -، حذف اخبار «چند سویه» با توجیه اینکه می تواند در خدمت رسانه های رژیم های اقتدارگرا قرار گیرد ، در یک کلام غرب مخالف مطبوعات « لیبرال» برای دفاع از لیبرالیسم است. فضائی ایده‌آل برای برنارد هانری لوی، که در تحمیل مستند مورد علاقه اش با عنوان «چرا اوکراین» به آرته ، کانال تلویزیونی که او ریاست هیئت نظارت آن را بر عهده دارد، تردید نکرد.
.
این چه رازی است که بینندگان آرته یا فرانس کولتور اجازه می‌دهند تا با آنها مثل یک کودک رفتار شود ؟ هرچند این جمعیت که عمدتاً از طبقات متوسط تحصیلکرده تشکیل شده ، ادعای مخالفت با سانسور و شستشوی مغزی دارد، و تمایل به «فریب نخوردن» را برخلاف طبقات زحمتکش، که گویا زودباورتر هستند، در بوق و کرنا می کند. علی رغم این همه ادعا، این جماعت موعظه های رسانه ای را با طیب خاطر می بلعد ، زیرا این موعظه ها او را در اردوگاه خیر در همه موضوعاتی قرار می دهند که به عنوان نشانگرهای سیاسی، فرهنگی، زیست محیطی یا اجتماعی عمل می کند. روزنامه‌نگاری «اردوگاه خیر» و «دیپلماسی ارزش‌ها» ، راه خود را دست در دست هم در کوری خود خواسته ادامه می دهند.
۱- Amnesty International, « Les tactiques de combats ukrainiennes mettent en danger la population civile », 4 août 2022.
۲- Comptage réalisé sur le site www.amnesty.org (en anglais).
۳- The New York Times, 26 janvier 2022.
Pierre RIMBERT
پيير ريمبر ، جامعه شناس و مولف کتاب «ليبراسيون» ، از سارتر تا روتچيلد
Serge HALIMI
دبیر هيئت تحريريه لوموند ديپلوما تيک
