نویسنده Olivier Pironet
برگردان شهباز نخعي
۷ اکتبر فصل بی سابقه ای از خشونت را در خاورمیانه گشود. علاوه بر ۱۲۰۰ قربانی اسرائیل پس از حمله حماس، جنگ تلافی جویانه تل آویو بیش از ۳۴۰۰۰ کشته در غزه بر جای گذاشته است. از رؤیای صهیونیستی ایجاد کشور یهود تا آرزوی نابودی غزه، این شماره نوعی نگاه ریشه درگیری اسرائیل و فلسطین و چرخش های اصلی یک مارپیچ هر چه مرگ‌بارتر را به تصویر می‌کشد.
لگام گسیختگی گستاخانه اسرائیل
حمله خونین حماس علیه اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، فصلی مملو از خشونت و بی اعتمادی در تاریخ خاورنزدیک گشود. به تلفات حمله گروه اسلام گرای حماس با ۱۲۰۰ کشته، که دو سوم آنها غیرنظامی بودند، مرگ بیش از ۲۰ هزار تن از مردم غزه نیز افزوده شد که اکثریت بزرگی از آنها زن و کودک بودند.
جنگی که مثل هیچ جنگ دیگری نیست
جنگی که اسرائیل و حماس را دربرابر هم قرار داده، این تمایز را دارد که هر دو طرف آن، بدون توجه به میزان تلفاتی که ایجاد می شود، مصمم به ازبین بردن طرف دیگر هستند. ماه ها پس از آغاز این جنگ، غیرممکن است که بتوان دانست چه چیز می تواند فرار به جلوی نیروهای اسرائیلی در غزه را متوقف کند. هیچ سناریوی برای ترسیم یک آینده موجه برای این منطقه فلسطینی پس از پایان بحران، وجود ندارد.
بخش اول: فلسطین ، وقایع نگاری یک خفقان
چه آینده ای در انتظار فلسطینی ها و به ویژه ساکنان غزه است ؟ پاسخ این سوال شاید در زجری نهفته باشد که آنها از نکبه ۱۹۴۸ متحمل شده اند. جنگ، اخراج، استعمار، حبس خودسرانه، انزوای سیاسی، مبارزات برادرکشی بدون امید واقعی به داشتن یک دولت مستقل: در این تراژدی ها پیاپی ، اراده جمعی و غریزه بقا ، همچنان رهنمون این مردم رنج دیده است.
ü فلسطین، آغازی همیشگی
سحرگاه ۵ ژوئن ۱۹۶۷، ارتش اسرائیل نیروی هوائی مصررا برروی زمین نابود کرد. در عرض شش روز، آنها توانستند شبه جزیره سینا، بلندی های جولان سوریه وبخش تاریخی فلسطین یعنی کرانه باختری رود اردن، اورشلیم شرقی وغزه را، که در سال ۱۹۴۸ نتوانسته بودند اشغال کنند، تصرف کنند. پنجاه سال بعد، اشغال گری همچنان ادامه دارد ولی سیاست راهبردی قلع وقمع آرزوی ملی فلسطینی با مقاومتی روبروست که درتاریخی طولانی ریشه دارد.
ü ناتوانی مفتی اعظم
حاج امین الحسینی مدتی طولانی نقشی درجه اول در صحنه سیاسی خاور نزدیک داشت. مقام بلندپایه مذهبی او به عنوان مفتی بیت المقدس، در مدت ۲۰ سال دارای شأن و حیثیتی در میان مسلمانان بود که هنوز هم آثاری از آن باقی مانده است.
ü سندی به قلم محمود درویش:«حکومت فلسطینی ها، در هر جایی که هستند»
نوامبر ۱۹۸۸، در گرماگرم انتفاضه اول، «شورای ملی فلسطین» (CNP) در الجزیره اعلامیه استقلال را تصویب کرد. به درخواست یاسر عرفات، رئیس «سازمان آزادی بخش فلسطین»(OLP)، محمود درویش (۲۰۰۸- ۱۹۴۱)، چهره محبوب ادبیات فلسطین متن این اعلامیه را نوشت. ترجمه فرانسه این متن به وسیله الیاس سنبر، مترجم آثار این شاعر انجام شد. در ۱۵ دسامبر همان سال، مجمع عمومی سازمان ملل متحد این اعلامیه را «به رسمیت شناخت» (قطعنامه ۴۳.۱۷۷) و نام «فلسطین» را جایگزین «سازمان آزادی بخش فلسطین» کرد.
ü در غزه، خلقي در قفس
در شرايطي که قرار است انتخابات جديد مجلس اسرائيل در ١٧سپتامبر برگزارشود، غزه همچنان در حال غرق شدن است. حکومت تل آويو، سيزده سال است باريکه سرزميني را که حماس اداره مي کند، در محاصره نظامي ويرانگر قرار داده است. مردم اين سرزمين تا کي مي توانند همچنان تاب آورند؟
ü بوته آزمایش مقاومت
تاریخ غزه آکنده از جوشش های سیاسی ای است که خیلی پیش از اشغالگری اسرائیل در ژوئن ۱۹۶۷ آغاز شده است. پس از ایجاد دولت جدید یهودی در سال ۱۹۴۸، این قطعه از جنوب فلسطین سرنوشتی بسیار متفاوت با ساحل غربی رود اردن یافت که از سال ۱۹۵۰ به اردن الحاق شده بود. در غزه، در سایه اشغال نظامی مصر، دولتی در سراسر فلسطین به وسیله «کمیته عالی عرب» پیشین حاج امین الحسینی(مفتی اعظم.م) سازمان یافته بود. آیا این را باید تأییدی بر حاکمیت ملی واقعی فلسطین دانست، یا بیشتر نتیجه اقدام مصر بود که در فکر داشتن ابزاری مناسب – در رقابتی که با پادشاهی هاشمی اردن درمورد مسئله فلسطین داشت- بود ؟ این حالت دوم به نظر معقولانه تر می رسد و در آغاز سال های دهه ۱۹۶۰، مصر این دولت که هیچ مبنا و اساسی نداشت را برکنار کرد و به جای آن یک شورای قانو گذاری منتخب از میان اعضای حزب واحد حاکم بر کشور بر سر کار آورد.
ü هنگامی که جامعه ناگهان بیدار می شود
مناطق اشغالی، نوامبر ۱۹۸۹. روی همه دیوارها و کرکره های پائین کشیده شده مغازه ها دستورالعمل ها و شعارهایی به زبان عربی به چشم می خورد. در اینجا و آنجا، این نوشته ها با یک لایه رنگ پوشانده شده است. ارتش اسرائیل افراد غیرنظامی را وادار به پاک کردن شعارها می کند، اما این لایه رنگ غالبا زمینه ای برای نوشته های جدید می شود. کوششی بیهوده از سوی اشغالگر برای پاک کردن چیزی که پاک شدنی نیست: اشغالگری و مقاومتی که در همه جا دیده می شود. از نیمروز، پیشه وران مغازه های خود را بسته اند و خیابان ها خلوت شده است. هر روز – بجز روزهای اعتصاب عمومی- چنین است. عدم فعالیت نشانه اعتراض مردم است.
ü شکست راه حل دو دولت
بنطر می رسید که مسئله فلسطین با امضای توافق نامه های عادی سازی روابط بین اسرائیل و چندین کشور عربی می توانست حل شود. اما حمله ای که حماس انجام داد، آن را دوباره به جلوی صحنه بین المللی آورد و به همه ما یادآوری کرد که چگونه واقعیت آنچه در محل روی می دهد، مانع از هرگونه صلح و امنیت پایدار می شود.
ü چنگ اندازی بر «بیت المقدس بزرگ»
«برنامه جامع بیت المقدس» نام طرحی تدارکاتی است که در سال ۱۹۹۵ توسط یک کمیته متشکل از وزارت خانه های مختلف اسرائیل تدوین شده است (۱). در این طرح ساخت شهرک ها، جاده ها و پارک های صنعتی در حدی وسیع پیش بینی شده تا یهودیان و عرب ها را برپایه توافق های اسلو ازهم جدا کند
.
ü نسل جوان سلاح به دست می گیرد
به رغم تفرقه های سیاسی، کاهش قدرت آقای محمود عباس و خشونت های روزمره اسرائیل، گروه های مسلح غیرهواداری در ساحل غربی رود اردن ظهور یافته اند. این گروه های متشکل از جوانان فلسطینی، دست به حمله های متعددی علیه ارتش اشغالگر می زنند و در صددند که ضرورت مقاومت مشترک دربرابر اسرائیل را در دستور کار روز قرار دهند.
ü زمان تردید
در سال ۲۰۰۵، نخستین انتخابات شهرداری ها که پس از دهه ها در ساحل غربی رود اردن و غزه برگزار می شد، منجر به پیروزی حماس دربرابر فتح در شهر های اصلی شد. رأی دهندگان نشان دادند که به آقای محمود عباس، که چند ماه پیش از آن در رأس مقامات خودگردان فلسطین قرار گرفته بود، اعتماد ندارند.
ü آرامگاه بین المللی فلسطینی
از سال های میانی دهه ۱۹۶۰، گورستان شهدای انقلاب، در نزدیکی اردوگاه پناهندگان شتیلا، بدون درنظر گرفتن تعلق مذهبی، پیکر چهره های ملی فلسطینی و مبارزان بین المللی ای که برای حمایت از سازمان آزادی بخش فلسطین (OLP) مبارزه کرده بودند را درخود جا داده است. دیدار همراه با راهنما از محلی که خود لبنانی ها هم آن را به خوبی نمی شناسند.
ü میراث یاسر عرفات
۱۱ نوامبر ۲۰۰۴، رییس تشکیلات خودمختار فلسطین در بیمارستان نظامی کلامار مرد و ۲ راز را با خود به گور برد.
بخش دوم: اسرائیل، بحران موجودیت
اسرائیل پس از حمله خونین حماس ، به آسیب پذیری خود علی رغم قدرت نظامی اش پی برد. حتی بیشتر از آن، این دولت که براساس اراده ایجاد پناهگاهی امن برای یهودیان سراسر جهان به وجود آمده است، اینک دریافته که چالش‌های موجودیتی زمان ایجاد آن در سال ۱۹۴۸، همچنان حل نشده باقی مانده است. چگونه می توان با فلسطینی ها صلح و عادی سازی قطعی روابط با همسایگان عرب را تضمین کرد ؟ در مواجهه با این دو سوال، انتخاب تل آویو همچنان استفاده فاجعه بار از نیروی نظامی است.
ü کشوری در حالت شوک
قتل و غارت غیرنظامیان توسط حماس، به شکلی عمیق بر مردم اسرائیل اثر گذارده است. جز چند صدای منزوی، احساس عمومی نسبت به فلسطینی ها انتقامجویانه و رد هرگونه راه حل سیاسی است. در اثر این وضعیت، شهرک نشینان یهودی در ساحل غربی رود اردن تقویت شده اند.
ü «بی بی، تو چه کردی؟»
۴ سپتامبر ۱۹۹۷، سوء قصدی انتحاری در خیابان بن یهودا در بیت المقدس رخ داد. نوجوانی به نام اسمدر الهانان همراه با ۷ تن دیگر کشته شد. تناقض بیرحمانه این بود که پدر بزرگ او، ژنرال ماتیتیاهو پیلید (۱۹۹۵- ۱۹۲۳) یکی از معماران پیروزی اسرائیل در جنگ سال ۱۹۶۷ بود که بعد پیشرو گفتگوهای صلح اسرائیل- فلسطین شده بود. خانم نوریت پلد، مادر نوجوان قربانی، دانشگاهی و برنده جایزه ساخاروف (۲۰۰۱) گواهی می دهد:
ü اعتراض های تاریخی در اسرائیل
بنیامین نتانیاهو که مصمم بر تغییر نظام از جمله سیستم قضائی ازطریق اصلاحات است، با اعتراض های مردمی ای روبرو است که ضعیف نمی شود. تظاهرکنندگان قصد دارند از دموکراسی که ائتلاف راست افراطیِ حاکم به زیر سوال برده، دفاع کنند. نارضایتی ارتش را نیز فراگرفته، در حالی که مسئله فلسطین همچنان بین اسرائیلیان شکاف انداخته است.
ü رسانه های تحت فشار
در سال ۲۰۰۴، دولت نخست وزیر آریل شارون، که بخاطر فساد در معرض تحقیق های قضائی متعدد بود، متزلزل شد. این در حالی بود که انتفاضه دوم در حد اوج خود بود و تحت پوشش الزامات امنیتی، آزادی های شهروندان از جمله آزادی دریافت اطلاعات با محدودیت روبرو می شد.
ü اسرائیل، جائی که امنیت شکل مذهب به خود گرفته
پس از سوءقصدهائی که فرانسه را به خون کشیدند، در مورد مسائل امنیتی گروهی از مسئولان دولتی از مدیریت دولت اسرائیل به عنوان الگو یاد کردند. بدون این که خطرات زیان بارناشی از این شیوه را در زمینه های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در نظر بگیرند.
در جامعه اسرائیل و نیز سرزمین های اشغالی، پاسخ نظامی-پلیسی به تروریسم نقطه ضعف های خود را نشان داده است.
ü ارتشی جوان و زنانه شده
برگرفته از یک پرونده ۸ صفحه ای تهیه شده براساس اسناد ارائه شده توسط دولت اسرائیل.
ü اسرائیل به حکومت «قوم سالارانه» تبدیل میشود
١٩ ژوئیه گذشته، کنست قانونی جنجالی را به تصویب رساند که اعتباری معادل مفاد قانون اساسی دارد ودرآن اسرائیل بعنوان «دولت ملی خلق یهودی» تعریف میشود. برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیراسرائیل، این قانون، که حقوق شهروندان اسرائیلی را براساس منشاء واعتقادات دینی آنها تعیین میکند، دست آوردی عقیدتی است.
ü «احساس یهودستیزی در فرانسه»
«کنگره جهانی یهود» (CJF) که در سال ۱۹۳۶ در ژنو درحالی ایجاد شد که آزار و بدرفتاری با یهودیان در اروپا گسترش می یافت و یک فدراسیون جوامع و سازمان های بین المللی یهودیان شکل گرفت. محل این تشکل ابتدا در پاریس بود و بعد به نیویورک انتقال یافت. در سال ۱۹۵۸، دفتر اجرایی آن هم در شهرهای اصلی تشکیل شد.
ü عملیات امداد ایالات متحده برای نجات اسرائيل
از آغاز حمله به غزه، دولت آمریکا از ارتش اسرائیل حمایت بی قید و شرط کرده است. این حمایت عمدتا از راه تحویل بمب، خمپاره و گلوله توپ هایی انجام می شود که بر خاک فلسطینی ها فرو می ریزد. چنین همدستی و مشارکتی همواره وجود نداشته و در آغاز، واشنگتن برای خود نقش میانجی بی طرف در روابط بین تل- آویو و دنیای عرب را قائل بود.
ü آن گاه که واشنگتن در شناسائي دولت اسرائيل ترديد داشت
چرخش تاريخ عجيب و غريب است. در سال ١٩٤٨، چشم انداز اعلام استقلال اسرائيل، واشنگتن را نگران کرده بود. آمريکائي ها هراس داشتند که اين کار با واکنش ضد غربي کشورهاي عربي روبرو شده و به منافع آن کشور لطمه زند.
ü چرخش جمعیتی
از زمان به وجود آمدن صهیونیسم، مبلغان آن به مسئله جمعیتی نگاهی راهبردی داشتند. پویایی مهاجرت و وضعیت طبیعی دو ملت (اسرائیل- فلسطین) نقشی تعیین کننده در مرزها بازی کرده و خواهد کرد. دست بالا یافتن در این تحول باعث ایجاد اکثریتی خواهد شد که دو حکومت را شکل خواهد داد.
ü «اقلیت قومی مهم»
حکومت اسرائیل اکنون [۱۹۶۰] ۲ میلیون و ۲۲۵ هزارجمعیت دارد که ۲۳۰ هزار تن از آنها عرب هستند. به عبارت دیگر، از هر ۱۰ اسرائیلی یک تن عرب است [این نسبت امروز به ۲۰ درصد رسیده است].
بخش سوم: منطقه ای در آشوب
تولد اسرائیل در سال ۱۹۴۸ یکی از رویدادهای تعیین کننده تاریخ معاصر خاورمیانه بود. اگرچه مردم فلسطین قربانی بزرگ این آشوب بودند، کشورهای عربی نیز عواقب آن را متحمل شدند. برخی مانند مصر یا چند کشور حاشیه خلیج فارس بالاخره مسیر عادی سازی را انتخاب کردند. برخی دیگر همچنان در شرایط خصمانه آشکار با تل آویو باقی ماندند. راه رسیدن به صلح واقعی هنوز طولانی و پر از خطرات غیر منتظره است.
ü متخاصم و شریک
اسرائیل، در میان کشورهایی که آن را احاطه کرده اند، فقط با مصر و اردن در حالت صلح است، اگرچه روابط دو جانبه اش با این دو هم چندان گرم نیست. قاهره، که از سال ۱۹۸۰ شریک قابل اعتماد آن است، از این بیم دارد که پویایی عادی سازی روابط اسرائیل با دیگر کشورهای عرب، از جمله شیخ نشین های خلیج [فارس] آن را به حاشیه براند. درمورد لبنان و سوریه، عاملی که همچنان به روابط اسرائیل با آنها شکل می دهد، جنگ است.
ü صلحی کمی سلطنتی
۲۶ اکتبر ۱۹۹۴، یک سال پس از توافق های اسلو، عبدالسلام المجلی، نخست وزیر اردن و اسحاق رابین همتای اسرائیلی اش عهدنامه صلحی را با حضور ویلیام کلینتون، رئیس جمهوری آمریکا در ایستگاه مرزی «عربا» (به عبری «عروا») امضاء کردند. پس از مصر در سال ۱۹۷۹، اردن دومین کشور عربی است که خواست روابط خود با جوان ترین حکومت منطقه را عادی سازد.
خاطره سپتامبر سياه!
جهان عرب پس از شکست از اسرائيل در سال ١٩٦٧، با تحولات سياسي مهمي روبروشد. جناح هاي مختلف فلسطيني از اين دگرگوني ها براي تشديد مبارزه مسلحانه عليه دولت عبراني استفاده کردند. اردن به پشت جبهه فلسطينيان تبديل شد و رزمندگان حتي پيش بيني مي کردند که پادشاهي هاشمي را نيز ساقط کنند. ملک حسين با پشتيباني گسترده غربي ها، اين تهديدها را به صورت خونيني سرکوب کرد.
ü فلسطینی ها در منگنه
از زمان سپتامبر سیاه در سال ۱۹۷۶، اسرائیل استدلال های مجاب کننده ای دربرابر کسانی دارد که نسبت به رفتار آن با فلسطینی ها انتقاد می کنند. این استدلال این است که درواقع رفتار عرب ها با فلسطینی ها بدتر بوده است. گورهای دسته جمعی نه در نوار غزه، بلکه در تل زعتر [اردوگاه پناهندگان فلسطینی در شمال شرقی بیروت، صحنه کشتار فلسطینی در ماه اوت ۱۹۷۶] بوده است. در ساحل غربی رود اردن، فلسطینی ها آزادتر از اردن هاشمی هستند و درحالی که در اسرائیل می توانند از گزارش کوئنیگ [یادداشت های دولت اسرائیل که پیشنهاد می کرد تدابیری برای کاهش شمار عرب ها در کشور درپیش گرفته شود *] انتقاد کنند، زندان های سوریه پر از فلسطینی هایی است که مخالف مداخله رئیس جمهوری اسد در لبنان بوده اند.
ü ”دُروزی“ها *: طایفه سرسخت بلندی های ”جولان“
پایان ماه اوت، ارتش ترکیه، مصمم به ممانعت از یکپارچگی سرزمین های کرد نشین، به شمال سوریه لشکر کشید، کشوری که آماج بمباران قدرت های بزرگ است، و پیش از آن هم میان پنج گروه، هریک بر ساخته از جناح های گوناگون، از هم دریده بود. اما تکه پارگی سوریه دیر زمانی پیش، هنگامی رخ داد که اسرائیل تصمیم به اشغال ”جولان“ گرفت؛ فلاتی مرتفع که فقط طایفه ”دُروزی“ توانسته است هنوز از آن دست بر ندارد.
