روزنبرگ ها: شهيد يا قهرمان؟

نوشته Les Livres du mois

اينكه از روزنبرگ ها اعاده حيثيت شود يا نه، به تنهايي به آنها در مقابل تاريخ حقانيت نميبخشد، بخصوص اگر آنها را صرفاً قرباني بدانيم و فراموش كنيم كه روزنبرگ ها از همه مهمتر، كساني بودند كه جانشان را فداي پايداري در راه آرمان خود كردند

پنجاه سال پيش در ١٩ ژوئن ١٩٥٢، روزنبرگ ها در ايالات متحد اعدام شدند. دادگاه و حكم اعدام آنها موج عظيمي را ايجاد كرد. بازگشايي آرشيوهاي آمريكا و شوروي نكات جديدي را در اين رابطه روشن كرده است.(١) كتاب جديد ژرار ژاگر (٢) كه از لحاظ مدارك بسيار غني و از لحاظ استدلال برجسته است، اين ويژگي را دارد كه «تراژدي آمريكايي» يعني زندگي شجاعانه و اعدام ناعادلانه زوج جوان را در چارچوب اوضاع آن دوران بررسي ميكند: شروع جنگ سرد در سطح جهاني و تصفيه هاي ضدكمونيستي در داخل. آنطور كه همگان ميدانند، در آن دوران كمونيستها «دشمن» بودند كه به صورت هيستريكي چون مهره هاي رقيب قدرتمند جديد يعني «روسيه شوروي» شمرده ميشدند. اين شرايط بهانه اي براي شروع مسابقه تسليحاتي اي بود كه عده اي سود زيادي از آن بردند.

 در نبودِ مدارك جدي براي اثبات اتهامات سنگين (و از همه مهم تر، «در اختيار گذاشتن اسرار بمب اتمي به روسها»)، مقامات دنبال يك بز بلاگردان ميگشتند، روزنبرگ ها كه يهودي و مانند بسياري ديگر كمونيست بودند، بهترين متهم به حساب ميآمدند.

به دليل اهميت شرايط عمومي طرح مسئله كه از جزييات خود پرونده مهمتر است، نويسنده بخش مهمي را به بررسي شرايط دوران و مهمترين وقايع آن اختصاص ميدهد: «پاكسازي» صنايع سينمايي، حذف «سرخها» و كساني كه چنين ارزيابي ميشدند از هاليوود و تحميل سوگند «وفاداري» در مدارس و سنديكاها در تمام كشور. در صحنه بين المللي، روحيه جنگجويانه ي واشينگتن به دخالت در جنگ كره منجر شده بود كه زمينه ساز جنگهاي بعدي همچون ويتنام و جنگهاي اول و دوم خليج فارس بود.

به نظر نويسنده، روزنبرگ ها كه قربانيان ساده اين شرايط ويژه نبودند، به درستي رابطه مابين اين پرونده سازي و شرايط ملي و بين المللي آن زمان را دريافته بودند. اين چنين است كه در يكي از نامه هاي زندان، ژوليوس به همسرش مينويسد: «ما نخستين قربانيان فاشيسم آمريكايي هستيم». ويژگي كتاب ژاگر، تلاش براي درك و توضيح شرايط روحي متهمان است. نويسنده كه به كمك يك همكار، با افراد بسياري مصاحبه كرده و انبوه آرشيوها را بررسي كرده است، شك ندارد كه روزنبرگ ها تنها در دادن اطلاعات غيراتمي، صنعتي و فني دست داشته اند (از جمله پيامهاي رد و بدل شده مابين كرملين و مامورينش در آمريكا). منفعت آنها از انجام اين كار پرخطر تنها ايدئولوژيك بوده است و با قصد حمايت و اطلاع دادن به اتحاد شوروي به عنوان تنها وزنه در مقابل آلمان نازي و سپس ايالات متحد انجام گرفته است. در راه اين هدف، آنها نهايتاً از فدا كردن جان خود در راه آرمانهايشان دريغ نميكنند، هر چند اين آرمانخواهي از بعضي جنبه ها غيرواقع بينانه و كوركورانه بوده است. اين اثر با نتيجه گيري زير پايان ميپذيرد: «اينكه از روزنبرگ ها اعاده حيثيت شود يا نه، به تنهايي به آنها در مقابل تاريخ حقانيت نميبخشد، بخصوص اگر آنها را صرفاً قرباني بدانيم و فراموش كنيم كه روزنبرگ ها از همه مهمتر، كساني بودند كه جانشان را فداي پايداري در راه آرمان خود كردند.«

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1) «شهادتهاي دروغ درباره ي روزنبرگ ها»، لوموند ديپلوماتيك، آوريل ٢٠٠٢

2) ژرار ژاگر، « روزنبرگ ها، صندلي الكتريكي براي جرم عقيدتي »، انتشارات Flin kiron پاريس، ٢٠٠٣، ٢٦٠ صفحه، ٢١ يورو