|
پیشینه پیدایش تئاتر در افغانستانبیست و هفت مارس (۷ حمل/ فروردین)، روز جهانی تئاتر بود.
بصیر احمد حسین زاده
بیش از ۲۵ کشور جهان،
از آن پس، همه سال روز ۲۷ مارس به عنوان روز جهانی تئاتر تجلیل می شود. در افغانستان، نخستین نمایشها به سبک نوین آن، در زمان امان الله خان به روی صحنه رفت. اما بر اساس برخی منابع، پیشنه هنرهای ابتدایی نمایش در سرزمینی که امروز افغانستان نامیده می شود، به پیش از میلاد مسیح و به دوران دولت یونان باختری باز می گردد. سنت هایی مانند نقالی، قصه خوانی و نمایش از دوران بودا در باختر رواج داشته است.
تئاتر معاصر تئاتر معاصر افغانستان در دوران امان الله خان، بنیان گذاشته شد و محمود طرزی اولین کسی بود که تئاتر را به شکل امروزی آن در افغانستان رایج کرد.
عبدالغفور برشنا نیز یکی از پایه گذاران تئاتر نوین
افغاستان بود که شاگردان بسیاری را در این عرصه پرورش داد. اولین نمایش در سال روز چشن استقلال افغانستان در سال ۱۳۰۱ خورشیدی در قصر "ستور" وزارت خارجه این کشور، برای اعضای خانواده شاهی به نمایش در آمد. در همین سال، نمایشهای دیگری نیز توسط علی افندی هنرمند ترک تبار در ولایت پغمان به روی صحنه رفت. "سقوط اندلس"، "حاکم" و "پاتاوا" از جمله نمایشهای ترکی بود که در سال ۱۳۰۳ در کابل به روی صحنه رفت. در نقش زن "مادر وطن" نخستین نمایشی بود که مردی جوان نقش زنی را بازی کرد، این نمایش نوشته غلام حضرت کوشان بود که در سال ۱۳۰۳ در تئاتر پغمان به اجرا در آمد و بازیگری که نقش زن را بازی کرد، میر محمد کاظم هاشمی بود که در آن سالها، به عنوان نویسنده و شاعر با مطبوعات همکاری داشت. عبدالغیاث و محمود فرخ افندی از دیگر بازیگرانی بودند که در آن دوران نقش زن را در تئاتر بازی می کردند. در کنار آثاری که توسط نویسندگان افغانی نوشته می شد گاهی نیز آثار برجسته نمایش نویسان معروف جهان به نمایش در می آمد. از مهمترین این نمایشها، می توان به "ازدواج اجباری" اثر مولر نمایش نویس معروف فرانسوی، "شمعدان اسقف" اثر ویگتورهوگو و "عالم وطاغتیه" نوشته یوسف قرضاوی اشاره کرد. وزیران و بازیگران
این هدف، باعث شد علی محمد وزیر دربار، محمود طرزی وزیر خارجه، محمد کبیر لودین وزیر فواید عامه، سید عبدالله وزیر عدلیه، فیض محمد زکریا وزیرمعارف، محمد سرور گویا، محمد حسین ضیایی، سرور صبا، عبدالرئوف رشیدی، عبدالجبار رسام، محمد حسن سلیمی،عزیز خان چرخی، غلام سخی سامان و قاری دوست محمد از جمله چهره های سیاسی - فرهنگی بودند که با ترجمه، نگارش و یا نقش آفرینی، در شکل گیری تئاتر افغانستان سهم داشتند. البته این نکته را نیز باید یاد آور شد که در آن دوران، نمایشها بیشتر در میان خانواده شاهی و رجال مهم مملکتی اجرا می شد.
|
در
سال ۱۹۴۷ میلادی به دعوت سازمان جهانی یونسکو، موسسه بین المللی تئاتر را
بنیان گذاشتند و در سال ۱۹۶۱، مرکز تئاتر فنلاند روز جهانی تئاتر را به
یونسکو پیشنهاد کرد و در نهمین گنگره جهانی تئاتر، این پشنهاد از سوی اعضا
پذیرفته شد. 
ه
بود که شماری از وزیران و اعضای دولت امانی، به چهره های فرهنگی در عرصه
تئاتر تبدیل شوند.