فــــرید ســــیاووش
فرموده اند در عالم هستی، چهار عالم کلی وجود دارد که به تناسب اهمیت و مرتبه وجود، ترتیب یافته‌اند. این عالم ها لاهوت، جبروت، ملکوت و ناسوت استند که به آنها عالم چهارگانه گفته می‌شود. عالم لاهوت: بالاترین مرتبه را در میان عالم ها دارد؛ عالم لاهوت جهان مختص به خداست. پس از لاهوت به ترتیب عالم جبروت: عالم عقل بدون تصور اجسام، عالم ملکوت: عالم بدون اجسام با امکان تصور شکل و صورت و عالم ناسوت: عالم مختص به انسان‌ها و به معنای جهان جسمانی است در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
از این عالم ها به صورت گسترده در فلسفه، عرفان و تفسیر نام برده شده است. برخی معتقدند که انسان در سیر کمال خود می‌تواند با مجاهدت و ریاضت و عدم دلبستگی به عالمی که در آن قرار دارد به عالم های بالاتر سفر کند؛ چنانکه هدف عارفان نیز گذر از عالم پایین‌تر به عالم های بالاتر دانسته شده است.
در همه ادیان ابراهیمى پدیدهاى به نام ایمان وجود دارد؛ اما در ادیان غیر ابراهیمى ایمان وجود ندارد. در ادیان غیر ابراهیمى، مثل آیین هندو، آیین بودا، آیین دائو، آیین شینتو و ... ، چیزى به نام ایمان وجود ندارد و بهجاى آن، پدیدهاى به نام امید وجود دارد که غیر از ایمان است. ایمان دقیقا به معناى تعبد نیست.
ما برای رسیدن به عالم های بالاتر آنچنان بر باور ها و اعتقاداتی که ریشه در تفسیر و تاویل نادرست از دین و خدا داشتند غرق شدیم که به خدا چه که به خود هم نرسیدیم. با خر امارت از عالم هستی بسوی عالم نیستی یا همان عالم پنجم جولان معکوس داشته؛ قصد افسانوی رفتن به «عالم بالا!» با خر را کرده ایم.
...و درک نکرده ایم که عالم بیرون دگرگون نخواهد شد، مگر اینکه عالم درون دگرگون شده باشد؛ ما اسیر جمود و دگماتیسم شده، نتوانستیم میان قطعیتِ که نسبت به باور هایمان داریم با شواهدی که آن باورها را تایید یا رد مىکنند، تناسب برقرار کنیم.
به باور مغز کافر و دل مسلمان من، لازمه عبور از دوزخ نافهمی ها و کج فهمی ها و تفسیر های نادرست و رسیدن به کاخ حقیقت ها، چراغانی کردن مسایل است حتی با افروختن سر انگشتان خود.
