روح هر تمدني را عقلانيتي كه پشتوانه آن است تشكيل ميدهد. تعالی و
تباهی تمدنهاي بزرگ را بايددر قوت و ضعف عقلانيت جستجو كرد كه در
بسترهاي تاريخي قوام مييابند و فضاي تنفس عقلاني جامعه را
ميسازند.
ایدئولوژی و اتوپیا به ترتیب
اشکالی از تخیل بازسازنده و تخیل سازنده هستند. به این ترتیب حوزه
خیال اجتماعی، کارکرد واقعیت گریز خود را فقط از مجرای اتوپیا و
کارکرد حفظ واقعیت را تنها از مجرای ایدئولوژی می تواند اجرا کند.